TEMEL İNSAN HAKLARI BİLGİSİ I ÇALIŞMA KİTAPÇIĞI (HUK117U)

www.onlinefotokopi.com

#-

Ara (Vize) Sınav Öncesi Son Hazırlık - Pratik Bilgiler

Aşağıdaki ifadelerdeki sınava girmeden birkaç saat önce mutlaka ezberleyin. Tamamı çıkmış sorulardan derlenmiştir. Sınav esnasında çok faydasını göreceksiniz.(Altı çizili kelimeler olumsuzdur!! Çok dikkat ediniz.)

1) "Sendika hakkı" birinci kuşak insan haklarından biri değil.

2) Bütün vatandaşların aracısız olarak kendilerini yönettiği demokrasi Doğrudan demokrasi

3) Yönetilenlerin rızasının olmadığı bir iktidara karşı direnme, bu iktidarı alaşağı etme ve iktidarı elinde bulunduran kişiyi öldürme hakları olduğunu savunan İslam düşünürü İbn-i Sina

4) İnsanların doğal, vazgeçilmez ve ihlâl edilmez haklara sahip olduğu ve siyasi iktidarın bu haklara saygı göstermek yükümlülüğü altında bulunduğu ilkesini içeren hukuk türü Doğal (Tabiî) hukuk

5) Bütün insanların evrensel düzenin temel parçaları olarak evrensel akıldan pay aldığını, hepsinin Tanrının çocukları olarak kardeş olduğunu ve tek bir dünya devleti ile dünya vatandaşlığını savunan ilk çağ düşünce akımı Stoacılık

6) Yöneticilerin, insanların bireysel yaşamlarına müdahalede bulunmamaları gerektiğini ve bireysel hayata müdahale etmemenin tek yolunun da bu alanda hiçbir kanun yapmamak olduğunu söyleyen Çinli düşünür Lao-Çe

7) Temel hakları yaşam, özgürlük, mülkiyet, mutluluk ve güvenlik arama ve bunlara erişebilme hakları olarak ifade eden ve bunların doğuştan gelen haklar olduğunu söyleyen insan hakları belgesi Virginia Haklar Bildirisi

8) "Parlamento kral karşısında kesin olarak üstün durumdadır." 1215 tarihli Magna Carta?nın hükümlerinden biri değil.

9) Birinci kuşak insan haklarının diğer adı Klasik haklar

10) Kamu makamlarının emri ya da izni ile öldürülememe ve yaşama yönelik tehlike ya da risklere karşı kamu makamları tarafından korunma hakkı olarak ifade edilen kavram Yaşam hakkı

11) "Krallık yerine cumhurbaşkanlığı kurumu getirilecektir." 1689 Haklar Bildirisi (Bili of Rights)?nin hükümlerinden biri değildir.

12) Vatandaşların seçmen olabilme hakkını servet, eğitim, vergi, cinsiyet ve ırk gibi kayıtlamalara bağlamayan seçim ilkesi Genel oy

13) Sınırlarını aşan otoritelere karşı yönetilenlerin direnme ve isyan hakkı olduğunu savunan Eski Yunan düşünür ve sanatçısı Sofokles

14) "Tek partili siyasal hayat" sağlıklı bir demokrasinin bulundurması gerekli güvencelerden biri değildir.

15) Her türlü dış etkenden bağımsız olarak insanın kendi iradesine, kendi düşüncesine dayanarak karar vermesi durumunu ifade eden kavram Özgürlük

16) Devletin ortaya çıkışını eşit bireyler arasında yapılmış bir antlaşma / sözleşme ile açıklayan ilk çağ düşünürü Protagoras

17) Eski Yunan?da insanı merkezine alan, toplumsal-siyasal kurumların insan eseri olan ve insanın hizmetinde olması gereken yapılar olduğunu vurgulayan görüşleri savunan düşünce akımı Sofizm

18) "Monarşi kaldırılmıştır." 1689 tarihli Bill Of Rights (Haklar Bildirisi/Yasası) belgesinin hükümlerinden biri değildir.

19) İnsanın akıl ve vicdan sahibi, düşünen, muhakeme geliştiren bir varlık olması gibi özelliklerinden kaynaklanan potansiyeline İnsanın olanakları denir

20) İnsan hakları ihlalinden söz edilebilecek durum Trafik levhalarının yanlış düzenlenmesinden dolayı ölümlü bir trafik kazasının meydana gelmesi

21) Bedensel köleliğin önemli olmadığını, önemli olanın kişinin kendi içinde sağladığı özgürlük olduğunu savunarak köleliği meşrulaştıran Romalı düşünür Seneca

22) Amerikan Kongresi tarafından 4 Temmuz 1776 tarihinde ilan edilen ve kolonilerin İngiliz monarşisi ile bağlarının koptuğunu duyuran belge Bağımsızlık Bildirisi

23) Seçmenlerin hiçbir baskı ve zorlama olmadan oy kullanabilmelerini ifade eden ilke Serbest seçim

24) Fransa?da işçilerin örgütlenmesini yasaklamış olan düzenleme Le Chapelier Yasası

25) Keyfî gözaltı uygulamalarını önlemeyi amaçlayan ve açık yasal düzenlenişine ilk olarak İngiltere?de rastlanan ilke Habeas corpus

26) Geçerliliği bütün ülkede devlet tarafından sağlanan hukuka Pozitif hukuk denir

27) Hukuk kurallarıyla düzenlenmiş dolayısıyla da devlet tarafından güvenceye bağlanmış özgürlükleri ifade eden kavram Kamu özgürlükleri

28) Yaşam hakkı, kişi özgürlüğü ve güvenliği, düşünce özgürlüğü gibi birinci kuşak insan haklarını ifade eden kavram Kişi hak ve özgürlükleri

29) Birliği sağlanmış güçlü bir siyasal iktidarın adaletsizlikleri yok edebileceğini, böylece kişisel ve ailesel yaşamda sükûnetin geri gelebileceğini göstermeye çalışan düşünür Konfüçyüs

30) 1789 öncesi dönemde Fransız Kralının vergi ve asker toplamak için onayını almak zorunda olduğu organ Etats Généraux

31) Sınırları belli bir toprak parçası üzerinde meşru şiddet (güç) kullanma ile hukuk yaratma ve uygulama yetkilerini merkezileştirerek tekeline almış olan devlet tipi Modern devlet

32) İnsan haklarının bütün insanları kapsamasını ifade eden özellik Evrensellik

33) Kilise ve devlet iktidarının ayrı olması gerektiğini, siyasal iktidarın Tanrı kaynaklı olsa bile yöneticiye halk eliyle ulaştığını savunan orta çağ düşünürü Aquinumlu Thomas

34) Devletli toplumu, birey iradelerinden doğmuş olan genel iradenin yönetimi altında yaşayan, eşit hak ve yükümlülüklere sahip bireylerden oluşan bir yapı olarak kurgulayan düşünür Jean Jacques Rousseau

35) Magna Carta?nın hükümlerini krala bir kez daha hatırlatmayı amaçlayan belge Petition of Rights (Haklar Dilekçesi)

36) Mülkiyet hakkını ?kutsal ve dokunulmaz bir hak? olarak tanımlamış olan belge Fransız İnsan ve Vatandaş Hakları Bildirisi

37) Toplumdaki bütün bireylerin haklar bakımından aynı statüde olduğunu ifade eden Formel eşitlik

38) Temel haklar teriminin kapsamı Anayasa tarafından düzenlenmiş olan insan hakları

39) Özgürlüklere müdahale etmesi halinde devlete karşı direnme hakkını savunan yeniçağ düşünürü John Locke

40) Devletin insan ihtiyaçlarını karşılamak üzere oluşturulmuş insan eseri bir kurum olduğunu söyleyen Eski Yunan düşünürü Demokritos

41) Fransa İnsan ve Vatandaş Hakları Bildirisi?ni ilan eden kurum Fransız Ulusal Meclisi

42) İnsanların yaşam, özgürlük ve mutluluğa erişme haklarına da vurgu yapan ve Amerika?nın İngiltere monarşisinden koptuğunu açıklayan belge 4 Temmuz 1776 Bağımsızlık Bildirisi

43) Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi bakımından, kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkının ihlalini oluşturan Sekiz gün süren gözaltı uygulaması

44) Egemenliğin; mutlak, sürekli ve bölünemez olduğunu belirtmekle birlikte, egemene; özel mülkiyete müdahale etmeme gibi birtakım sınırlamalar da getirmeye çalışan yeniçağ düşünürü Jean Bodin

45) Gözaltına alman kişinin en kısa sürede yargıç karşısına çıkarılmasını güvence altına alan belge Habeas Corpus Yasası

46) Fransız İnsan ve Vatandaş Hakları Bildirisi'nde herkesi kapsayıcı şekilde düzenlenmemiş olan hak veya ilke Siyasal haklar

47) İlkçağdaki toplum sözleşmesi kuramcıları Protagoras, Antiphon, Alkidamas

48) Modern insan hakları düşüncesinin yerleşmesinde etkisi olan hukuk Doğal hukuk

49) Virginia Haklar Bildirisi ile Fransız İnsan ve Vatandaş Hakları Bildirisinde ifadesini bulan ve uygulaması 18. yüzyılın tipik olgularından olan eşitlik türü Hukuksal eşitlik

50) 1215 tarihli bir İngiliz belgesi olan Magna Carta'nın içerik ve etki bakımından benzediği Osmanlı belgesi Sened-i ittifak

51) "Haklar arasındaki hiyerarşi" insan haklarını kuşaklar hâlinde sınıflandırmada dayanılan unsurlardan değildir.

52) Fransız İhtilâli öncesinde toplanan Etats Generaux?yu oluşturan üçüncü tabakanın ortak hareket etmesindeki en önemli sebep Üçüncü tabakanın sınıfsal açıdan türdeş olması

53) " Egemen, milli iradeye uymak zorundadır." Jean Bodin'in egemenlik kuramına getirdiği sınırlamalardan biri değildir.

Kaynak: www.onlinefotokopi.com

#-

Ünite 1 : İnsan Hakları Kuramının Temel Kavramları

Kaynak: www.onlinefotokopi.com

Kaç Defa Soruldu?

İnsanların doğal, vazgeçilmez ve ihlâl edilmez haklara sahip olduğu ve siyasi iktidarın bu haklara saygı göstermek yükümlülüğü altında bulunduğu ilkesini içeren hukuk türü aşağıdakilerden hangisidir? 2  defa soruldu

Kişiye çıkarlarını korumak, ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla hukuk düzeninin tanıdığı irade gücü aşağıdakilerden hangisidir? 2  defa soruldu

Kişiye, çıkarlarını korumak için hukuk tarafından verilen irade gücü aşağıdakilerden hangisidir? 2  defa soruldu

Sık sorulan soruların hangi yıllara ait olduğunu görmek için özetin sonundaki çıkmış soruları inceleyiniz.

Kısa Özet

Tanımlar İnsan hakları devlete karşı ileri sürülebilen haklardır. Başka bir deyişle, insan haklarından doğan yükümlülük devlete aittir ve insan haklarının ihlalcisi de ancak devlet olabilir.

Spot Bilgilerİnsan hakları, hiçbir ayrım gözetmeksizin, bütün insanların, sırf insan olmalarından dolayı sahip oldukları haklardır. İnsan hakları, pozitif hukukça tanınmış olsun olmasın, insanların sahip olmaları gerekli sayılan hak ve özgürlüklerdir. İnsan hakları evrenseldir ve insan haklarını konu almayan diğer hukuk kurallarından üstün ve önceliklidir. İnsan hakları, tarihsel olarak, insanlığın maruz kaldığı adaletsizlik ve haksızlık uygulamalarına bir yanıt olarak toplumsal mücadeleden doğmuş olup, diğer bir özelliği, devlete karşı ileri sürülebilen haklar olmalarıdır. İnsan haklarına dayanan taleplerin muhatabı devlettir ve buna bağlı olarak insan haklarının ihlalcisi de ancak devlet olabilir. Devlet, yaşam hakkı ve kişi güvenliği gibi hak ve özgürlüklere tehdit oluşturan tutum ve davranışlardan kaçınmakla yükümlüdür. Temel hak ve özgürlüklere devlet gücünden kaynaklanan haksız müdahaleler insan hakları ihlali olarak değerlendirilir. Devlet yaşama hakkı, kişi özgürlüğü, düşünce özgürlüğü, adil ücret hakkı, barınma hakkı, sağlık hakkı gibi hakların gerçekleştirilmesi için gerekli teşkilatı kurmak ve bu hakların gerçekleşmesini engelleyen koşulları ortadan kaldırmakla yükümlüdür. İnsan haklarının kapsam ve mahiyetinin anlaşılabilmesi için açıklık getirilmesi gereken kavramlardan biri özgürlüktür. Özgürlük, herhangi bir kısıtlamaya, zorlamaya bağlı olmaksızın düşünebilmeyi ve davranabilmeyi, her türlü zorlamadan bağımsız olarak kişinin kendi irade ve düşüncesine dayanarak karar verebilmesi anlamına gelir. Hak ise, kişiye irade kuvveti tanımak yoluyla korunan menfaat olarak tanımlanabilir. Hak, aynı zamanda bir yetkiyi de içermekte olduğundan, kişi bu yetki sayesinde, hakkına saygı gösterilmesi için başkalarından talepte bulunabilmektedir. İnsan hakları bağlamında ise, haklar özgürlüğün usuli güvencesi ve gerçekleşme aracı olup, özgürlükleri gerçekleştirmek için kişiye tanınan meşru yetkilerdir.

Kamu özgürlükleri, hukuk kuralları ile düzenlenmiş ve devlet tarafından güvenceye bağlanmış özgürlükleri ifade etmektedir. Kamu özgürlükleri, insan haklarının devlet tarafından tanınmış ve pozitif hukuka girmiş bölümüdür. Tenel haklar ise, devlet tarafından tanınmış ve dolayısıyla pozitif hukuka (öğretide çoğunlukça benimsendiği üzere Anayasaya) girmiş insan haklarına karşılık gelmektedir. Temel hakların Anayasa ile düzenlenmiş ve güvence altına alınmış olması, normlar hiyerarşisinde Anayasanın altında yer alan hukuk kurallarının uygulanmasında ve yorumlanmasında ölçüt işlevi görecektir. İnsan hakları alanında kullanılan bir başka terim ise, kişi hak ve özgürlükleridir. Bu kavramla kastedilen, yaşam hakkı, kişi özgürlüğü ve güvenliği, düşünce özgürlüğü gibi birinci kuşak insan haklarını oluşturan klasik haklardır. Sosyal haklar ile çevre, barış, gelişme hakkı gibi nispeten yeni insan hakları türleri, bu terimin dışında kalmaktadır. İnsan haklarını ifade etmekte kullanılan diğer bir kavram ise, medeni haklardır. Bu kavram da klasik insan haklarını kapsayan bir mahiyete sahiptir. Yukarıda açıklanan terimlerden en kapsamlı olanları kamu özgürlükleri ve temel haklar terimleridir. Pozitif hukuk, devletin yetkili organlarınca çıkarılan tüm hukuk kurallarını, mahkemelerce uygulanan örf ve adet esaslarını ve bağlayıcı mahkeme içtihatlarını kapsayan ve geçerliliği bütün ülkede devletçe sağlanan hukuktur. Pozitif hukukun mevcut hukuku ifade etmesine karşılık, doğal hukuk, bağlayıcılığını devletten almayan, pozitif hukuku aşan ve bu hukukun değerlendirilmesinde yararlanılan adalet esaslarıdır. Bu bağlamda doğal hukuk, olan değil olması gereken hukuk olarak ifade edilir. Doğal hukukun hukuk olma vasfı, devletçe tanınmasından veya güvence altına alınmasından kaynaklanmamaktadır. Modern insan hakları düşüncesinin yerleşmesinde doğal hukuk yaklaşımının belirgin etkileri vardır. Zira, insanın doğal, vazgeçilmez ve ihlal edilmez haklara sahip olması ve siyasi iktidarın bu haklara saygı gösterme yükümlülüğü altında olması bir doğal hukuk ilkesidir. İnsan haklarının, doğal hukukun parçası olan doğal haklar olarak kabul edilmesi, insan haklarını, pozitif hukuktan önce gelen, ondan üstün olan ve zamandan ve mekandan bağımsız evrensel haklar haline getirmektedir. Ancak, insan haklarını salt doğal hukuka dayandıran bir yaklaşımın, insan haklarının somut, tarihsel, toplumsal mücadelenin ürünü olma şeklindeki özelliğini görünmez kılma riski taşıdığı da belirtilmelidir.

Özgürlük kavramı gibi, insan haklarıyla yoğun bir ilişki içinde olan diğer bir kavram ise eşitliktir. Özgürlük ve eşitlik kavramları insan haklarının iki kurucu kavramı olarak sayılabilir. Eşitlik hukuksal eşitlik, siyasal eşitlik, ekonomik ve sosyal eşitlik olmak üzere üçe ayrılabilir. Hukuksal eşitlik fikri, herkesin kanun önünde eşit olmasını ifade eder. Kronolojik olarak hukuksal eşitliği izleyen siyasal eşitlik ise, hukuksal eşitlik uygulamasının yetersizliği ve etkisizliği nedeniyle ortaya çıkan ve hukuksal eşitliği tamamlayan bir kavramdır. Sosyal ve ekonomik eşitlik ise, ilk iki eşitlik kavramını izleyerek ortaya çıkmıştır. Bu eşitlik türü insanlaran maddi imkan ve araçlara sahip olmak bakımından eşitliği temasını işlemiştir. Belirtilmelidir ki, tarihsel olarak hukuksal, siyasal ve sosyal eşitlik türlerinin uygulamada belirme sırası ile, bu eşitlik türleriyle ilgili olan insan hakları türlerinin orta çıkma sırası çakışmaktadır. Bunlar sırasıyla kişi özgürlükleri, siyasal haklar ve sosyal haklardır. Özgürlük ve eşitlik kavramları yakın ilişki içinde olmasına ve hatta içe içe geçmiş olmasına rağmen, klasik liberal anlayışa uygun düşen siyasal rejimlerde özgürlük fikri öne çıkmakta, eşitlik ve sosyal haklar arka planda kalmaktadır; buna karşılık sosyalizm ideolojisini benimseyen Marksist-Leninist devletlerde ise, eşitlik fikri ve sosyal haklar öne çıkmasına karşılık, düşünce ve örgütlenme özgürlükleri gibi klasik haklar arka planda kalmaktadır.

Püf Noktalar

• Otomobiliyle seyir halinde olan ve trafik kurallarına uyan sürücü T,
yol yapım çalışmaları nedeniyle, yolun iş makineleri ve yapım malzemeleriyle büyük ölçüde daraltılmış olan kesiminin aniden karşısına çıkması üzerine aracının kontrolünü kaybederek kaza yapmış ve hayatını kaybetmiştir. Kaza sonrası yürütülen soruşturmada, yapım çalışması dolayısıyla sürücüleri uyarıcı mahiyette hiçbir trafik işaretinin yola yerleştirilmediği ve hiçbir işaretçinin yolda konumlandırılmadığı saptanmıştır. Bu kurgusal olayda, insan hakları ihlali olup olmadığını, ihlal varsa nedenini anlatınız. İnsan hakları, devlete karşı ileri sürülebilen ve ihlalcisinin ancak devlet olabildiği haklardır. Somut olayda bir ölüm vakası meydana gelmiştir. Şayet, bu ölüm olayının gerçekleşmesinde, devlet (kamu) gücüne atfedilebilecek bir neden varsa, bir insan hakları (yaşam hakkı) ihlalinden söz edilebilecektir. Bu olayın meydana gelmesinde belirleyici etken, yol yapım çalışması ve bu çalışma dolayısıyla hiçbir uyarıcı işaret veya işaretçinin bulunmayışıdır. Yolu yapan kuruluş bir özel sektör kuruluşu olsa dahi, bu kuruluş, inşaat faaliyetini, bir devlet kurumu olan Karayolları Genel Müdürlüğü?nün denetiminde yürütmektedir. Başka bir anlatımla, devletin, yürütülen faaliyetin denetimi, güvenliği vb. hususlarında sorumluluğu vardır. Kurgusal olayda verilen bilgiler ışığında, bu sorumluluğun gereklerine uyulmadığı anlaşılmaktadır. Ortaya çıkan sonuç (ölüm), idarenin kusurundan kaynaklanmıştır. Şu durumda, devletin T?nin yaşam hakkını ihlali söz konsuudur; başka bir ifadeyle, bir insan hakları ihlali vardır.
• İnsan haklarının anayasalarda yer alarak temel haklar halini
almasının hukuksal anlamını tartışınız. İnsan haklarının anayasalara girmesi, her şeyden önce onu pozitif hukukun parçası haline getirir. Pozitif hukuk, devletin yasama organı ile mahkemeleri tarafından oluşturulan ve uygulanması devlet gücü tarafından sağlanan hukuktur. Böylece, insan hakları, somut sonuçlar doğurabilecek bir hale gelmiş olur. Öte yandan, pozitif hukuka anayasal tanımayla girmesi, bu hakları, pozitif hukuk içinde en üstün norm konumuna taşır; zira, anayasal normlar, diğer bütün hukuk kurallarının kendisine uygun olmak zorunda olduğu birincil hukuk normlarıdır. Şu halde, insan hakları, anayasalara girip temel haklar halini aldığında, ikincil hukuk normları, insan haklarını konu alan anayasal normlara aykırı olamayacak, mahkemeler de anayasal norm şekline bürünmüş olan insan haklarını ya doğrudan doğruya ya da yorum ölçütü olarak kullanacaktır.
• Doğal (tabiî) hukuk yaklaşımının, insan hakları anlayışına olumlu
katkıları ile olumsuz etkilerini değerlendiriniz. Doğal (tabiî) hukuk, pozitif hukuku aşan ve ondan üstün olan bir hukuk olarak görülmüştür. Devlet gücünün adalet, özgürlük ve eşitlik gibi değerler lehine sınırlanmasını isteyen düşünürler, doğal hukuk anlayışına sarılmışlardır. İnsan haklarının, doğal haklar şeklinde doğal hukukun parçası olarak görülmesi, devlet gücüne verilmiş bir mesajdır. Bu mesajın özü, insan haklarının devlet hukukundan (pozitif hukuktan) üstün olduğu, devletin, insan haklarına uyması gerektiği şeklindedir. İnsan haklarının evrensel, pozitif hukukun üstünde ve ona gore önceliği olan haklar şeklinde kavranmasında, doğal hukuk yaklaşımının bu vurgu ve imaları da etkili olmuştur. Buna karşılık, insan haklarının zaten doğada yer aldığını savunan doğal hukuk anlayışı, onun tarihsel-toplumsal mücadelelerin ürünü olma özelliğini perdeleyebilecektir. İnsanların haklarına sahip çıkması ise, onların bu hakların insanoğlunun emeklerinin eseri olduğunun bilincine varmasıyla mümkün görünmektedir. Doğal hukuk yaklaşımının, bu bilincin oluşmasını engelleyici veya zayıflatıcı bir etkisinin olabileceği söylenebilir.
• Özgürlük ve eşitlik kavramları arasında bir öncelik-sonralık ilişkisi
kurulup kurulamayacağım nedenleriyle birlikte tartışınız. Bu iki kavram arasında hiyerarşik bir ilişki kurmak doğru görünmemektedir. Başka bir anlatımla, iki kavramın birbirlerine üstünlüğü söz konusu edilmemek gerekir; bilakis, ikisi arasında bir tamamlayıcılık ilişkisi vardır. Eşitlik kavramına yabancı bir özgürlük uygulaması, aslında, ekonomik ve siyasal açıdan güçlü kesimleri gözetmekle maluldur. Benzer şekilde, özgürlük kavramına yabancı bir eşitlik uygulaması da, dar bir kesimin toplum üzerinde siyasal hükümranlık kurmasıyla sonuçlanacağından, aslında, eşitlik kavramının özüne de ters olan bir sonuç doğuracaktır. Tarihsel deneyimler, iki kavrama eşit değerin verilmediği durumların, insan haklarına, insan onuruna aykırı sonuçlar yarattığını göstermiştir.

Kısa Kısa

• İnsan Hakları Kuramının Temel Kavramları
İnsan hakları, herkesin insan olmaktan kaynaklı olarak sahip olduğu evrensel haklardır. Bu haklar bugünkü hallerini, kabaca 16. yüzyıldan itibaren görülmeye başlanan toplumsal, siyasal gelişmeler sonucunda almış olsa da, bütün insanlık tarihine yayılan özgürlük, eşitlik, adalet arayışları, bu hakların tarihsel arka planını oluşturur. Şu halde, denebilir ki, insan hakları, özgürlük, eşitlik ve adalet kavramlarıyla yakın ilişki içindedir. Bu ünitede, öncelikle, insan haklarının ayırt edici özellikleri, kapsamı ve değeri konularına açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Sonra, insan haklarının içsel bir ilişki içinde olduğu, hak, özgürlük ve eşitlik kavramları anlatılmaya ve ayrıca, insan haklarına ilişkin terminoloji sorununa değinilmeye çalışılmıştır.
• İNSAN HAKLARININ AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİ, KAPSAMI VE DEĞERİ
İnsan haklarını çeşitli biçimlerde tanımlamak mümkün olmakla birlikte, en belirgin özelliğini dikkate alan asgarî bir tanım vermek gerekirse, insan haklarının, hiçbir ayrım gözetmeksizin bütün insanların, sırf insan olmalarından dolayı sahip oldukları haklar olduğu söylenebilir (Soysal, 1999, s. 126; Uygun, 2000, s. 13). Bu niteliğinin doğal sonucu olarak da, bir hukuk düzeninin insan haklarının hiçbir türüne veya bir kısmına yer vermemiş olması, kişilerin bu haklara sahip oldukları gerçeğini ortadan kaldırmayacaktır; zira, insan hakları, "pozitif hukuk tarafından tanınmış olsun olmasın, belli bir tarihsel aşamada insanların sahip olmaları gerekli sayılan bütün hak ve özgürlükleri ifade eder" (Tanör, 1994, s. 13-14). Bir hukuk düzenince hukuksal güvenceye bağlanmamış ve hatta bu düzenin normlarınca yasaklanmış birtakım tutum ve davranışlar bile insan haklarının kapsamı içinde olabilir (Uygun, 2000, s. 14-15). Örneğin, baskıcı bir rejimde düşünce ve örgütlenme özgürlükleri, bu hakların özünü ortadan kaldıracak derecede sınırlamalara tabi olabilir veya söz konusu haklar açıkça yok sayılabilir. Bu tarz bir durum, söz konusu özgürlüklerin, bu rejime tabi kişileri de içine alan evrensel nitelikli haklar olduğu gerçeğini değiştirmeyecektir
• İNSAN HAKLARI KAVRAMI İLE İLİŞKİLİ BAZI KAVRAM VE TERİMLER
Özgürlük ve Hak Kavramları İnsan haklarının kapsam ve mahiyetinin anlaşılması, konuyla ilişkili bir dizi kavram ve terime açıklık getirmeyi gerektirmektedir. Bunlardan öncelikle değinilmesi gerekenler özgürlük ve hak kavramlarıdır. Özgürlük, "herhangi bir kısıtlamaya, zorlamaya bağlı olmaksızın düşünme veya davranma, herhangi bir şarta bağlı olmama durumu, serbestî" ve "her türlü dış etkiden bağımsız olarak insanın kendi iradesine, kendi düşüncesine dayanarak karar vermesi durumu" olarak tanımlanmıştır (Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlüğü, http://tdkterim.gov.tr/bts/). Şu halde kişi, herhangi bir kısıtlamaya, zorlamaya bağlı olmaksızın düşünüp davranabiliyor, keza, hiçbir engellemeye maruz kalmaksızın ve her türlü zorlamadan bağımsız olarak kendi irade ve düşüncesine dayanarak karar verebiliyorsa özgürdür. Özgürlüklerin, bireyin sahip olduğu olanaklar, kendisine tanınan yetki ve iktidar olduğu, haktan ziyade bir erke denk düştüğü, üzerinde başkalarının yetkiye sahip olmadığı bir bağımsızlık anlamına geldiği savunulmuştur (Kaboğlu, 2002, s. 16). Öte yandan, özgürlük kavramının, hukuk öncesi, düzenlenmemiş serbestliği ifade ettiği de vurgulanmıştır
• Pozitif Hukuk ve Doğal (Tabiî) Hukuk Kavramları ve Ayrımı
Pozitif hukuk, devletin yetkili organlarınca çıkarılan kanun, kanun hükmünde kararname, tüzük, yönetmelik gibi hukuk kurallarını, mahkemelerce kabul edilen ve uygulanan örf ve adet esaslarını ve bağlayıcı mahkeme içtihatlarını kapsamına alan ve geçerliliği bütün ülkede devlet tarafından sağlanan hukuka verilen addır (Güriz, 1996, s. 36). Bu niteliğiyle pozitif hukuk, mevcut hukuku, başka bir anlatımla, olan hukuku ifade eder. Doğal (tabiî) hukuk ise, pozitif hukuka karşıt bir konumlanışla, bağlayıcılığını devletten almayan, devlet hukukunu (pozitif hukuku) aşan ve bu hukukun değerlendirilmesinde yararlanılan adalet esasları olarak değerlendirilebilir. Bir başka anlamıyla ise, bütün insanlar ve toplumlar tarafından bağlayıcılığı kabul edilen hukuk ilkeleri anlamına gelir (Güriz, 1996, s. 36). Bu niteliği itibariyle de, olan değil olması gereken hukuka denk düşer. Hatta, bu özelliğinden hareketle, doğal hukukun bir "ideal fikirler örgüsü" olduğu (Hirş, 1997, s. 177) söylenebilecektir. Gerçekten de hangi anlamıyla kullanılırsa kullanılsın, doğal hukuk ile kastedilen, devletin oluşturduğu mevcut hukuku aşan, onun üstünde yer alan bir hukuktur. "Tabiî hukuk, geçerlik iddiası gereği devletin üstünde yer alır. Onun hukuk olma vasfı, devlet tarafından tanınmaya ve güvence altına alınmaya bağlı değildir. Kaynağı itibariyle devlet dışıdır; geçerliğini devleti aşan bir güçten alır. Bu güç, dönemden döneme veya akımdan akıma farklılık gösterecek şekilde tanrı, doğa veya akıl olarak kodlanmıştır
• Eşitlik Kavramı ve Özgürlük Eşitlik İlişkisi
Özgürlük kavramı gibi, insan haklarıyla yoğun bir ilişki halinde olan bir diğer kavram eşitliktir. Aslında, özgürlük ve eşitlik kavramlarının, insan haklarının iki kurucu kavramı olduğu bile söylenebilir. Gerçekten de, yakından bakıldığında insan haklarının, özgürlük, eşitlik ve bu ikisiyle yakından bağlantılı adalet kavramları ekseninde şekillendiği görülmektedir; ne var ki, eşitlik kavramı da, özgürlük kavramı gibi, tanımlanması zor, kapsamının saptanması kolay olmayan bir mahiyettedir. Eşitlik kavramı, neyin eşitliğinin ele alındığına bağlı olarak çeşitli anlamlara ve türlere sahip görünmektedir. Bir sınıflandırmaya göre, temel eşitlik, bütün insanların hayatlarının eşit ahlakî değere sahip olması anlamında herkesin eşit doğduğu fikrine denk düşmektedir. Formel (biçimsel) eşitlik, toplumdaki bütün bireylerin haklar bakımından aynı statüye sahip olduğuna işaret eder. Hukukî (herkesin kanun önünde eşit olması şeklinde) ve siyasî (herkesin oyunun eşit olması şeklindeki) eşitlik, biçimsel eşitliğin belirgin olduğu alanlardır. Maddî eşitlik, insanların maddî imkân ve araçlara sahiplikte eşitliğidir. Maddî eşitliğin bir yorumlanış şekli veya alternatifi olarak duran fırsat eşitliği ise, ilki bireylerin aynı noktadan (eşit koşullar ve şansla) işe başlamasını öngören, ikincisi ise bireylerin kaderlerini [tercihlerini] takip ederken, çaba ve girişimlerinin keyfî olarak engellenmemesi, kişilerin negatif bir ayrımcılığa maruz kalmaması anlamına gelen iki alt türe ayrılan bir eşitlik türüdür

Doğru - Yanlış Testleri

Aşağıdaki ifadeleri doğru-yanlış şeklinde doldurun. Hatalı bildiğiniz konu başlıklarını tekrar gözden geçirin.

(   ) (İnsan haklarının ayırt edici özellikleri ile ilgili); insanların, yalnızca insan olmalarından kaynaklı hak olması

(   ) (İnsan haklarının ayırt edici özellikleri ile ilgili); Devlete karşı ileri sürülen, devletin sorumluluğunda olan hak olması

D D

Boşluk Doldurma Aşağıdaki ifadelerdeki boşlukları doldurun. Hatalı olduğunuz konu başlıklarını tekrar gözden geçirin.

1) Anayasa kuralları tarafından düzenlenmiş insan haklarını ifade eden terim ...........dır

2) Her türlü dış etkenden bağımsız olarak insanın kendi iradesine, kendi düşüncesine dayanarak karar vermesi durumunu ifade eden kavram ...........dır

3) İnsanın akıl ve vicdan sahibi, düşünen, muhakeme geliştiren bir varlık olması gibi özelliklerinden kaynaklanan potansiyeline ...........denir

4) İnsan hakları ihlalinden söz edilebilecek durum ...........dır

5) Geçerliliği bütün ülkede devlet tarafından sağlanan hukuka ...........denir

6) Hukuk kurallarıyla düzenlenmiş dolayısıyla da devlet tarafından güvenceye bağlanmış özgürlükleri ifade eden kavram ...........dır

7) İnsanların doğal, vazgeçilmez ve ihlâl edilmez haklara sahip olduğu ve siyasi iktidarın bu haklara saygı göstermek yükümlülüğü altında bulunduğu ilkesini içeren hukuk türü ...........dır

8) Kişiye çıkarlarını korumak, ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla hukuk düzeninin tanıdığı irade gücü ...........dır

9) İnsan haklarının bütün insanları kapsamasını ifade eden özellik ...........dır

10) Temel haklar teriminin kapsamı ...........dır

11) Modern insan hakları düşüncesinin yerleşmesinde etkisi olan hukuk ...........dır

1) Temel haklar  2) Özgürlük  3) İnsanın olanakları  4) Trafik levhalarının yanlış düzenlenmesinden dolayı ölümlü bir trafik kazasının meydana gelmesi  5) Pozitif hukuk  6) Kamu özgürlükleri  7) Doğal (Tabiî) hukuk  8) Hak  9) Evrensellik  10) Anayasa tarafından düzenlenmiş olan insan hakları  11) Doğal hukuk  Kaynak: www.onlinefotokopi.com

#-

Ünite İle İlgili Çıkmış Sorular

1. Aşağıdakilerden hangisi insan haklarının ayrım gözetmeksizin bütün insanları kapsama özelliğini ifade eden kavramdır?   A) Üstünlük   B) Pozitiflik   C) Öncelik   D) Doğallık   E) Evrensellik 2013 Dönem Sonu Doğru Cevap: E

2. Anayasa kuralları tarafından düzenlenmiş insan haklarını ifade eden terim aşağıdakilerden hangisidir?   A) Aslî haklar   B) Temel haklar   C) Kamu özgürlükleri   D) Medenî haklar   E) Kişi hakları 2014 Dönem Sonu Doğru Cevap: B

3. Her türlü dış etkenden bağımsız olarak insanın kendi iradesine, kendi düşüncesine dayanarak karar vermesi durumunu ifade eden kavram aşağıdakilerden hangisidir?   A) Eşitlik   B) Adalet   C) Özgüven   D) Özgürlük   E) Bilinç 2014 Dönem Sonu Doğru Cevap: D

4. İnsanın akıl ve vicdan sahibi, düşünen, muhakeme geliştiren bir varlık olması gibi özelliklerinden kaynaklanan potansiyeline ne ad verilir?   A) İnsanın özgünlüğü   B) İnsanın olanakları   C) İnsanın üstünlüğü   D) İnsanın eşitliği   E) İnsanın haysiyeti 2015 Dönem Sonu Doğru Cevap: B

5. İnsan hakları ihlalinden söz edilebilecek durum aşağıdakilerden hangisidir?   A) Bir kişinin şehrin gözlerden uzak tenha bir köşesinde bıçaklanması   B) Apartman komşularının birbirlerine hakaret etmesi   C) Bir kişinin evsel atıklarını öngörülen saatler dışında kaldırıma bırakması   D) Öfkesine yenik düşen birinin arkadaşına tokat atması   E) Trafik levhalarının yanlış düzenlenmesinden dolayı ölümlü bir trafik kazasının meydana gelmesi 2015 Dönem Sonu Doğru Cevap: E

6. Aşağıdakilerden hangisi bütün insanların hayatlarının eşit ahlakî değere sahip olması anlamında herkesin eşit doğduğu düşüncesini ifade eder?   A) Formel eşitlik   B) Hukuksal eşitlik   C) Siyasî eşitlik   D) Temel eşitlik   E) Ekonomik eşitlik 2013 Ara Sınav Doğru Cevap: D

7. İnsan haklarından doğan hukukî yükümlülük aşağıdakilerden hangisine aittir?   A) Millete aittir.   B) Vatandaşlara aittir.   C) Sivil toplum kuruluşlarına aittir.   D) Devlete aittir.   E) Uluslararası kamuoyuna aittir. 2013 Ara Sınav Doğru Cevap: D

8. İnsan haklarıyla ilgili olarak belirtilen aşağıdaki önermelerden hangisi yanlıştır?   A) İnsan hakları ancak belirli yaşa gelmiş insanların sahip olabildiği haklardır.   B) İnsan haklarını konu eden hukuk kurallarının diğer hukuk kurallarına üstünlüğü vardır.   C) İnsan hakları, insan onurunu korumayı amaçlar.   D) İnsan hakları evrenseldir.   E) İnsan hakları, adaletsiz uygulamaları hedef alan tarihsel mücadelelerin ürünüdür. 2013 Ara Sınav Doğru Cevap: A

9. Aşağıdakilerden hangisi anayasa kuralları tarafından düzenlenmiş insan haklarını ifade eden terimdir?   A) Aslî haklar   B) Temel haklar   C) Kamu özgürlükleri   D) Medenî haklar   E) Kişi hakları 2013 Ara Sınav Doğru Cevap: B

10. İnsanın, akıl ve vicdan sahibi, düşünen, muhakeme eden bir varlık olması gibi özelliklerinden doğan insana özgü potansiyele ne ad verilir?   A) İnsanın üstünlüğü   B) İnsanın adilliği   C) İnsanın benzersizliği   D) İnsanın onuru   E) İnsanın olanakları 2013 Ara Sınav Doğru Cevap: E

11. Geçerliliği bütün ülkede devlet tarafından sağlanan hukuka ne ad verilir?   A) Doğal (Tabiî) hukuk   B) Pozitif hukuk   C) Evrensel hukuk   D) Anayasa hukuku   E) Medenî hukuk 2014 Ara Sınav Doğru Cevap: B

12. Hukuk kurallarıyla düzenlenmiş dolayısıyla da devlet tarafından güvenceye bağlanmış özgürlükleri ifade eden kavram aşağıdakilerden hangisidir?   A) İnsan hakları   B) Medenî haklar   C) Temel haklar   D) Temel özgürlükler   E) Kamu özgürlükleri 2014 Ara Sınav Doğru Cevap: E

13. İnsanların doğal, vazgeçilmez ve ihlâl edilmez haklara sahip olduğu ve siyasi iktidarın bu haklara saygı göstermek yükümlülüğü altında bulunduğu ilkesini içeren hukuk türü aşağıdakilerden hangisidir?   A) Pozitif hukuk   B) Eşya hukuku   C) Kamu hukuku   D) Özel hukuk   E) Doğal (Tabiî) hukuk 2014 Ara Sınav Doğru Cevap: E

14. Kişiye çıkarlarını korumak, ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla hukuk düzeninin tanıdığı irade gücü aşağıdakilerden hangisidir?   A) Özgürlük   B) Menfaat   C) Eşitlik   D) Hak   E) Görev 2014 Ara Sınav Doğru Cevap: D

15. İnsan haklarının bütün insanları kapsamasını ifade eden özellik aşağıdakilerden hangisidir?   A) Üstünlük   B) Öncelik   C) Evrensellik   D) Rölativlik   E) Özgünlük 2015 Ara Sınav Doğru Cevap: C

Ders Analizi

Son 5 yılda çıkmış soruların ünitelere göre analizi

Ara Sınav Üniteleri

1.Ünite İnsan Hakları Kuramının Temel Kavramları 33 soru

2.Ünite İnsan Haklarının Düşünsel Kökenleri  41 soru

3.Ünite İnsan Haklarının Uygulamaya Geçişi: İlk Hukuksal Belgeler 37 soru

4.Ünite Birinci Kuşak Haklar: Kişi Özgürlükleri ve Siyasal Haklar 42 soru

Dönem Sonu Sınavı Üniteleri

5.Ünite İkinci Kuşak Haklar Sosyal Haklar 23 soru

6.Ünite Üçüncü Kuşak Haklar: Dayanışma Hakları  21 soru

6.Ünite Üçüncü Kuşak Haklar: Dayanışma Hakları  21 soru

7.Ünite İnsan Haklarının Uluslararası Hukuka Geçişi ve Uluslararası Gelişimi  18 soru

8.Ünite Kuramda ve Uygulamada İnsan Haklarının Güncel Sorunları  17 soru

Tebrikler. 1. Üniteyi tamamladınız..

Buradaki bilgilerin tümü onlinefotokopi.com TEKKAYNAK ders çalışma kitapçıklarından alıntıdır.

Bu üniteye ait diğer çıkmış sorular ile diğer ünitelerine ait kaynakları ve deneme sınavlarını, Sınav öncesi pratik bilgileri , Doğru Yanlış ve Boşluk Doldurma Testlerini, Çözümlü Sorularıwww.onlinefotokopi.com sitesinden temin edebilirsiniz. onlinefotokopi olarak tüm sınavlarınızda başarılar dileriz.