aöf ders kitapları - tek kaynak çıkmış sorular, özetler, deneme sınavları

SPOR PAZARLAMASI ÇALIŞMA KİTAPÇIĞI (PZL207U)

www.onlinefotokopi.com

#-

Ara (Vize) Sınav Öncesi Son Hazırlık - Pratik Bilgiler

Aşağıdaki ifadelerdeki sınava girmeden birkaç saat önce mutlaka ezberleyin. Tamamı çıkmış sorulardan derlenmiştir. Sınav esnasında çok faydasını göreceksiniz.(Altı çizili kelimeler olumsuzdur!! Çok dikkat ediniz.)

1) "Türdeş olma" soyut nitelikli sportif ürünlerin özelliklerinden değildir.
2) Bir ürünün kıymetinin niceliksel ölçümüne Değer denir
3) Satış eğrisi ve dolayısıyla kârlılığın hızla düşmeye başladığı ve ürünün ilgi çekiciliğinin düşük düzeyde olduğu ürün yaşam eğrisinin dördüncü ve son aşaması Gerileme
4) Ürünü tükettikten sonra elde somut bir şey kalmaması durumu sportif ürünün Sahipsizlik özelliği ile ilgilidir.
5) Markanın tüketicinin zihnine yerleştirilmesine Konumlandırma denir
6) "Etkileşimsiz pazarlama" pazar bölümlendirme düzeylerinden değildir.
7) Bir futbol taraftarının kendisini gol kaçıran futbolcunun yerine koymasını ifade eden hizmet kalitesi boyutu Empati
8) Karar verme sürecinin ilk adımı Problemin tanımlanması
9) Bir spor olayına uygulayıcı olarak katılan kimseye Aktif katılımcı denir
10) "Kitlesel pasif değişkenler" pazar bölümlendirme değişkenlerinden biri değil.
11) "Spor ekipmanları" katılım sporları ürün kategorisi altındaki unsurlardan değildir.
12) Pazarlamanın spesifik özelliklerinin ve sürecinin spor ürünlerine ve sporla bağlantı kurularak sporla ilgili olmayan ürünlere uygulanmasına Spor pazarlaması denir
13) Bir stadyumda; taraftarlar genç ve yaşlı diye ayrılıyorsa, böyle bir durumda kullanılan pazar bölümlendirme değişkeni Demografik
14) Dar anlamda, mal ya da hizmet için ödenen para olarak tanımlanan kavram Fiyat
15) Bir ürüne markanın katmış olduğu katkıları ve isminden dolayı sahip olduğu ilave değeri ortaya koyan markalama süreci adımı Marka değeri
16) Ürünlerin üretildiği yerden tüketildiği yere ulaştırılmasını ortaya koyan pazarlama karma elemanına Dağıtım denir
17) Spor ile ilgili mal, hizmet, insan, yer, organizasyon, fikir ya da bunların birleşiminden oluşan şeye Spor ürünü denir
18) Spor tesisi, otopark, dış tasarım, peyzaj, iç tasarım, ekipman, forma, tabela ve bilet gibi ögeleri kapsayan spor pazarlaması karma elemanı Fiziksel kanıtlar
19) Takım sadakatinin takım başarısı ile ilişkili olduğu taraftar tipi Şampiyon takipçisi
20) İhtiyaç ve istekleri tatmin eden mal ve hizmetleri kullanma eylemine Tüketim denir
21) Tüketicinin markayı tanıması ya da hatırlamasını ortaya koyan ve öncü nitelik taşıyan markalama süreci adımı Marka farkındalığı
22) Bir markanın parçası olan, söylenemeyen ancak gözle görülen eleman Marka simgesi
23) "Rakip sporcular" ana sportif ürün kategorilerinden sayılmaz.
24) Yeniden satmak ya da üretimde kullanmak amacıyla satın alınan mal ve hizmetlere Endüstriyel ürün denir
25) "Öğrenme" katılımcı tüketim davranış modelindeki dışsal faktörlerden biri değil.
26) Bir spor unsuruna yüksek düzeyde bağlı olan kimseye Spor taraftarı denir
27) "TROY analizi" hedef pazar seçim kriterlerinden biri değil.
28) "Karmaşık olması" marka isminin seçilmesinde dikkat edilmesi gereken unsurlardan biri değil.
29) Ortamın görünüşü, ekipman, çalışanlar ve basılı malzemeler gibi hizmet sunumunda kullanılan her tür somut unsurdan meydana gelen hizmet kalitesi boyutu, Fiziksel varlıklar
30) Spor pazarlaması kavramı ilk kez 1978 yılında kullanılmıştır
31) Spor endüstrisi içinde spor tüketicisine katılımsal ya da seyirsel ürünler sunan bölüm Sportif performans bölümü
32) "Cinsiyet" yarara dayalı bölümlendirmede temel alınan etmenlerden sayılmaz.
33) Futbol taraftarlarının ruh hali olarak ifade edilebilecek pazar bölümlendirme kriteri Psikografik
34) Bir futbol takımı kazandığında takımın yanında yer almasına karşın, kaybettiğinde taraftarlığı kesintiye uğratan taraftar türü Geçici taraftar
35) Yenilik ve yaratıcılık bakımından büyük bir önem taşıyan, yeni ürün geliştirme sürecinin ilk aşaması Fikir geliştirme
36) Satış rakamlarındaki artış trendinin düşmeye başladığı ve yatay bir seyre yakın bir hale geldiği, aynı zamanda rekabetin en yoğun olduğu ürün yaşam eğrisinin 3 . aşaması, Olgunluk
Kaynak: www.onlinefotokopi.com
#-

Ünite 1 : Spor Endüstrisi ve Pazarlama

Kaynak: www.onlinefotokopi.com

Kaç Defa Soruldu?

Spor pazarlaması, halkla ilişkiler ve olay yönetimi gibi hizmetler spor endüstrisinin hangi bölümünü oluşturur? 2 defa soruldu

Sık sorulan soruların hangi yıllara ait olduğunu görmek için özetin sonundaki çıkmış soruları inceleyiniz.

Kısa Özet

Devamlı ya da belli zamanlarda, makine ve benzeri araçlar kullanarak bir madde ya da gücün niteliğini ya da biçimini değiştirerek toplu üretimde bulunan faaliyet dalı, endüstri olarak ifade edilmektedir. Benzer mal ve hizmetlerin ya da benzer biçimde üretilen mal ve hizmetlerin bir işletme grubu tarafından üretilmesi endüstriyi oluşturur. Spor endüstrisi; spor ürünleri üreten bir grup işletme organizasyonunu tanımlamaktadır. Spor ürünü ise; spor tüketicisinin istek ve ihtiyaçlarını tatmin etmek amacıyla tüketim, kullanım ve yararlanma esasına bağlı olarak pazara sunulan spor ile ilişkili mal, hizmet, kişi, yer, organizasyon, fikir ya da bunların karmasını oluşturan şeyi ifade etmektedir. Spor endüstrisi içerisinde, katılımcılar (aktif ya da pasif), eğlence (spor müsabakaları, şenlikler ve organizasyonlar), araç gereç ve spor giyim, tutundurmaya yönelik ürünler (oyuncaklar, anahtarlıklar, çıkartmalar, vb.), spor tesisleri ve yönetim hizmetleri (sporun oluşmasına katkıda bulunan profesyonel işletmeler) bulunmaktadır. Sporun gelişmesini etkileyen temel faktörler; insan, spor etkinlikleri ve olayları, spor malları, spor tesisleri, ticarileşme ve pazarlama, profesyonel hizmet işletmeleri, spor medyası ve eğitim olmak üzere sekiz başlıkta incelenir. Spor endüstrisinin gelişmesini etkileyen en temel faktör insan faktörüdür. İnsanların spor, rekreasyon, fitness, macera etkinlikleri ve spor turizmi gibi sporla ilişkili çeşitli alanlara dair ilgi ve beklentileri spor etkinliklerini, mallarını, tesislerini, medyasını ve eğitimini etkilemiş, bu alanların gelişmesine neden olmuştur. Bu alanların gelişmesine bağlı olarak bu alanların oluşumuna katkı sağlayan profesyonel hizmet işletmeleri ortaya çıkmıştır. Bu gelişmeler de ticarileşme ve pazarlama uygulamalarını artırmıştır. Spor pazarlaması kavramını tanımlamak için pazarlama tanımlarına bakmak gerekir. Pazarlama, ?kişilerin ve örgütlerin amaçlarına uygun biçimde değişimi sağlamak üzere, malların, hizmetlerin ve düşüncelerin yaratılmasını, fiyatlandırılmasını, dağıtımını ve tutundurma faaliyetlerini planlama ve uygulama süreci? olarak tanımlanabilir. Bu tanımda pazarlama karması olan ürün, fiyat, dağıtım ve tutundurmanın altının çizilmesi gerekir. Spor pazarlamasında ise iki kavram ön plana çıkmaktadır. Bunlardan biri sporun pazarlanması,ikincisi ise spor sayesinde pazarlamadır. Sporun pazarlanması; sportif etkinlikler, sportif mal ve hizmetler ve spor tesislerini kapsamaktadır. Spor sayesinde pazarlama ise; geleneksel stratejiler ve sponsorluk stratejilerini kapsamaktadır. Genel stratejiler daha çok sporun reklamlarda kullanımına dayanırken, sponsorluk stratejileri isim hakları, lisanslama, ünlü kullanımı ve sponsorluğu kapsamaktadır. Spor pazarlaması diğer pazarlama uygulamalarından bazı yönlerde farklılaşmaktadır. Sporda pazarlamasının ayırt edici özellikleri; ?soyutluk ve subjektiflik?, ?telafi ve tahmin edilmezlik?, ?dayanıksızlık?, ?duygusal bağlılık ve özdeşleşme?, ?odak ve kontrol alanı?, ?eş zamanlı üretim ve tüketim? ve ?toplu tüketim?dir. Soyutluk ve subjektiflik ürünün tüketiciler için ayrı anlamlar taşıması ve deneyim elde edilmesini, dayanıksızlık ürünün daha sonra satılmak üzere saklanamaması ve stoklanamamasını, duygusal bağlılık ve özdeşleşme taraftarlığı, odak ve kontrol alanı pazarlamacının öz ürün üzerindeki kontrol gücünün sınırlı oluşunu, eş zamanlı üretim ve tüketim ürünün aynı anda üretilip tüketildiği vurgusunu ve son olarak toplu tüketim ise sportif ürünlerin çoğunlukla insanlarca topluca tüketildiğini ortaya koyar. Spor pazarlaması olgusu, dünyada ve özellikle Türkiye?de yeni ve gelişen bir alandır. Alanın yeni ve pek çok yönü ile bilinmez oluşu; beraberinde kariyer fırsatlarını da getirmektedir. Spor endüstrisi içerisinde yer alan işletmelere özgün öyle uzmanlıklar vardır ki bunların gelecekte ülkemizde de yeni fırsatlar yaratması neredeyse kaçınılmazdır. Söz gelimi atletizm yorumculuğu yapan kişi sayısı bir elin parmaklarını geçmez. Aynı şey tenis, buz pateni ve basketbol için de geçerlidir. Bu ve buna benzer pek çok alanda halen kariyer açısından fırsatlar bulunmaktadır. Spor pazarlaması ile ilgili belli başlı kariyer alanları; staj olanakları, reklam ajans veya departmanları, halkla ilişkiler, sponsorluk uygulamaları, etkinlik yönetimi ve pazarlaması, menajerlik, perakendecilik, internet, konaklama ve pazarlama araştırmasıdır. Bu alanların kendisi ve alanın altında bulunan uzmanlıklar pek çok konuda yeni istihdam alanları yaratmaktadır. Etrafımızı gözlemlediğimizde, spor pazarlamasının yarattığı yenilik ve fırsatları görmek mümkündür.

Püf Noktalar

Benzer teknolojiler kullanarak aynı ihtiyacı tatmine yarayan mal ya da hizmetlerin üretimini gerçekleştiren firmalar topluluğuna endüstrisi ismi verilir. Bir endüstri ürün; mal, hizmet, insan, yer ya da fikrin biri ya da birkaçının birleşiminden olabilir

Spor endüstrisi içerisinde on farklı öge yer almaktadır. Bu ögeler a) Beko Basketbol Ligi gibi katılımsal ürünler, b) futbol izleme gibi gerek üretildiği yerde gerekse de iletişim araçları vasıtasıyla takip edilen seyirsel ürünler, c) golf

topu ve yüzme tahtası gibi spor ile ilişkili etkinlikler için gerekli olan araç-gereçler, d) sporcu figürleri ve oyuncakları gibi tutundurma ile ilişkili ticari mallar, e) stadyum ve salon gibi spor ile ilişkili etkinliklerin yapılabileceği tesisler, f) tenis raket tamiri ve tesis temizliği gibi spor ile ilişkili etkinliklerin devamı için gerekli olan hizmetler, g) rafting ve yamaç paraşütü gibi rekreasyonel ürünler, h) Avrasya Maratonu ya da Üniversite Oyunları gibi çeşitli spor organizasyonunun yönetimi ve pazarlanması, i) spor gazeteleri ve spor radyoları gibi yazılı ve görsel basın kuruluşları ve ürünleri, j) profesyonel hizmet işletmeleri olarak ifade edilebilir.

Spor endüstrisinde iki-sektör ve üç-sektör modeli endüstriyi parçalara ayırarak bölümlendirme yapmaktadır. Her iki modelde de sportif üretim bölümü bulunmaktadır. Üç-sektör modelinde endüstri bölümlerinin dağılımı tüketiciye sunulan ürünün yararı üzerine şekillendirilmiştir. Ancak spor endüstrisinin sportif üretim üniteleri arasındaki ilişkisini tanımlamamıştır. Ayrıca bu üç bölümün dağılımı içerisinde yer alan işletmeler ve organizasyonlar sadece bir bölüm içerisinde ele alınmış, diğer bölümlerle var olan ilişkiler belirtilmemiştir. Oysaki spor etkinliklerinin üretiminde çoğu zaman birçok farklı işletme ve organizasyon destekleyici görevler yüklenmektedir. Bu bakış açısı ile ikisektör modeli, spor endüstrisinin merkezinde spor etkinliklerine yer verir ve bu merkezin etrafına birçok mal ve hizmeti yerleştirir.

Spor ve spor benzeri etkinliklerin toplum yaşamının önemli parçalarından biri olmasının temel nedeni insandır. Sporun üretilmesinin ana nedeni insan olduğuna göre, sporu

endüstrileştiren temel neden de insan olarak ele alınabilir. İnsanların spor, rekreasyon, fitness, macera etkinlikleri ve spor turizmi gibi sporla ilişkili çeşitli alanlara dair ilgi ve beklentileri olmasaydı, spor endüstrisinden de bahsedilemezdi.

Spor pazarlaması tanımına ilişkin olarak iki temel ögenin varlığından söz edilmektedir. Bunlardan ilki sporun pazarlanması; ikincisi ise spor sayesinde pazarlamadır. Sporun pazarlanması

sporla doğrudan ilgili mal ve hizmetlerin tüketiciye satışını kapsayan işlem ve süreçler bütünü olarak değerlendirilebilir. Sporun pazarlanması üç alt uygulamayı içine almaktadır. Bunlar: spor etkinlikleri, spor mal ve hizmetleri ve spor tesisleridir. Sporun pazarlanması çoğunlukla spor organizasyonları, federasyonlar tarafından ilgili oldukları spor dallarını yaygınlaştırmak ve satmak için kullanır. Spor sayesinde pazarlama sporla doğrudan ilgili olmayan mal ve hizmetlerin ya da markaların sporu bir tutundurma aracı olarak kullanmasıdır. Spor sayesinde pazarlama iki ana stratejiye dayanır. Bunlardan birincisi geleneksel stratejilerden oluşurken ikincisi ise sponsorluk stratejileridir. Geleneksel stratejiler sporla ilgili olmayan markaların sporu reklamlarında kullanmasına dayanır. Sponsorluk stratejileri dört uygulamaya dayanır. Bunlar: lisanslama, isim hakkı, ünlü kullanımı ve sponsorluk uygulamasıdır.

Spor pazarlamasının ayırt edici özellikleri arasında yer alan duygusal bağlılık ve özdeşleşme taraftarlık boyutunu ortaya koymaktadır. Spor alanında taraftarlıkla ilgili pek çok araştırma yapılmış ve yapılmaktadır. Taraftarların bir markaya diğer geleneksel markalara oranla daha fazla sadakat gösterdiği açıktır. Özellikle takım taraftarlığında marka bağlılığının sürekliliği bireysel sporculara olan bağlılıktan daha fazladır. Bunun böyle olması da son derece doğaldır. Takımlara giren çıkan sporcular olmasına karşın takım varlığını sürdürür. Ancak bireysel sporlarda böyle bir durum söz konusu değildir. 2007-2010 yılları arası son derece popüler bir tenisçi olan Maria Yuryevna Sharapova?ya yönelik taraftarlık on yıl sonra düşüş gösterebilir. Taraftarlıktaki yüksek bağlanma düzeyi pazarlamacılara eşsiz fırsatlar tanımaktadır. Taraftarlar kolay kolay takım ve bireysel sporculara ilişkin taraftarlıkları değiştirmez bu da rakiplerin çabalarını boşa çıkarır. Markalar için geriye kalan; var olan taraftarlar ile ilişkiyi daha ileriye taşımaktır.

Pazarlamanın en temel ve bilinmesi gereken konularından biri 4P olarak ifade edilen geleneksel pazarlama karmasıdır. Geleneksel pazarlama karması; ürün (product) fiyat (price), dağıtım (place) ve tutundurma (promotion) olmak üzere dört elemandan oluşur. Ancak bazı alanlarda ve sektörlerde bu dört karma elemanı yeterli gelmemektedir. Bu nedenle yeni karma elemanlarının eklenmesi zorunlu olmaktadır. Hizmet sektöründe ve pazarlamasında üç karma elemanı daha ilave edilir. Bunlar insan, fiziksel kanıt ve süreçtir. Bu üç karma elemanı spor içerisinde de değerlendirilmektedir. Ürün, satışa konu olan her türlü mal, hizmet, fikir, kişi ve yeri kapsayan somut ya da soyut bir şey olabilir. Dolayısıyla bir sporcu, şehir ya da deneyim ürün olarak değerlendirilir. Fiyat, mal ve hizmetten sağlanan yarar karşılığında konan bir bedeldir. Fiyat, bir ürün için tespit edilen değeri ifade eder. Dağıtım, ürünlerin tüketicilere ulaştırılması ile ilgili bir durumdur. Tutundurma, ürünün tüketici ile iletişim kurması anlamında değerlendirilir. Tutundurma karması dört elemandan oluşur. Bunlar: Reklam, kişisel satış, halkla ilişkiler ve satış tutundurmadır. İnsan, sporda sporcuyu ve taraftarı kapsar ki bunlar son derece önemlidir. Fiziksel kanıt sporun soyut doğasını tamamlayan bir karma elamanı olarak ortaya çıkar. Son olarak süreç ise spor müsabakalarının ve işlemlerin yapılmasını anlatır.

Kısa Kısa

Günümüz tüketim toplumlarmda spor, toplum yaşamının önemli bir parçası olarak karşımıza çıkmaktadır. Toplum yaşamı içerisindeki bireyin fiziksel, ruhsal ve zihinsel yönden sağlıklı olmasını sağlayan spor etkinlikleri, toplumsal açıdan sosyal bağların güçlendirilmesinden toplumsal aidiyet yaratmaya kadar birçok farklı fonksiyonu yerine getirmektedir. Sporun toplum yaşamı içerisinde yerine getirdiği bu fonksiyonların dışında ekonomik bir faaliyet olmasından dolayı üstlendiği farklı fonksiyonlar da bulunmaktadır.

Bu bakış açısı ile spor olgusu; bir pazar alanı oluşturma, ticari faaliyetin konusu olma, ekonomik kazanç sağlama ve istihdam yaratma gibi fonksiyonları da yerine getirmektedir. Bu fonksiyonlar açısından düşünülürse spor; tesisleri, ticari ürün üreten işletmeleri, turizmi, profesyonel sporcuları, branşları, yönetimleri ve kulüpleri ile birlikte bir endüstri dalı hâline gelmiştir. Özellikle gelişmiş ülkelerde spor endüstrisi devasa büyüklükteki mali yapıları ile dikkat çekmektedir.

İçinde bulunduğumuz modem dünyada teknolojik gelişmelerin insanlara sağladığı en büyük avantajlardan biri boş zamanlarda kat edilen artış olmuştur. Boş zamanı değerlendirme bakımından ele alındığında; en büyük payı rahatlama ve dinlenme aracı olan spor oluştumr. Sporda katılım ve seyir düzeyinde yaşanan gelişmeler, endüstri olarak da büyümesini sağlamış ve spora özgü yaklaşımların üzerinde durulmasını gerekli bir hâle getirmiştir. Spor endüstrisinin gelişimi ile birlikte, bu endüstri içerisinde doğmdan ve dolaylı bir biçimde yer alan mal ve hizmetlerin pazarlanması konusu önem kazanmıştır. Gelişmiş ülkelerde 1980?li yıllarda ve ülkemizde ise özellikle 2000Tİ yıllardan sonra spor pazarlaması kavram ve uygulamaları önem kazanmaya başlamıştır. Spor pazarlamasının ön plana çıkması ile birlikte spor dalı, federasyon, etkinlik, kulüp ve sporcu düzeyinde ilke ve uygulamalar üzerinde durulmuştur. Sporda pazarlama uygulamaları sadece sportif mal ve hizmet üreten işletmeler tarafından değil, aynı zamanda sporla bir şekilde bağlantı kurabilen tüm işletmeler tarafından etkin bir biçimde kullanılmaktadır.

Pazarlama olgusu spor işletme ve organizasyonlarının en karmaşık ve önemli fonksiyonlarından biridir. Spor organizasyon ve kurumlan pazarlama çabaları ve etkinlikleri sayesinde hedef kitlelerine mal ve hizmetlerini pazarlayabilirler (Blann,1998). Bu bakımdan spor pazarlamasına ilişkin konuların en iyi şekilde anlaşılması; spor pazarlama kavramının ve ne tür faaliyetleri kapsadığının iyi bilinmesi ile mümkündür.

Genellikle oyun ya da yarışmadan duyulan haz, bedensel etkinliğin yükseltilmesi ve serbest zamanın etkin olarak geçirilmesine yönelik bedensel etkinlik olarak ifade edilen spor kavramı zaman içerisinde sosyal, ekonomik, teknolojik ve kültürel değişimlerden ve gelişimlerden etkilenerek farklı bir yapıya kavuşmuştur. Özellikle 1960?lı yılların sonlarından günümüze kadar spor ile ilişkili işletmelerin, kitle iletişim araçlarının, spor tesislerinin, sportif ticari ürün üreten işletmelerin, sporcuların, profesyonel ve amatör liglerin spor dünyası içerisinde büyümesi, sporu bir endüstri hâline getirmiştir (Argan ve Katırcı, 2008).

Endüstri; devamlı ya da belli zamanlarda, makine ve benzeri araçlar kullanarak bir madde ya da gücün niteliğini ya da biçimini değiştirerek toplu üretimde bulunan faaliyet dalıdır. İktisat literatüründe endüstri kavramı yerine sanayi kelimesi de kullanılmaktadır. Endüstri kavramı iki ölçüte bağlı olarak tanımlanabilir. Bu ölçütlerden biri, ürünlerin benzerliği ve bir diğeri de ekonomik faaliyetlerin benzerliğidir. Ürünlerin benzerliğine göre; endüstri kavramı, iyi tanımlanmış, benzer mal ve hizmetleri üreten bir işletme grubu olarak tanımlanır (Li ve ark., 2001). Örneğin; otomotiv endüstrisi ya da inşaat endüstrisi gibi endüstri dalları bu ölçüte bağlı olarak yapılan tanımlama içerisinde değerlendirilebilir. Bu çerçevede otomotiv endüstrisi ya da otomotiv sanayi motorlu taşıt araçları üretimiyle ilgilidir. Yani, otomotiv endüstrisi aynı ihtiyacı tatmine yarayan fakat farklı özelliklere sahip taşıt araçlarının üretildiği sanayidir.

Bazı durumlarda endüstri kavramı ekonomik faaliyetlerin gruplandırılması olarak da ele alınır. Ekonomik faaliyetlerin benzerliğine göre endüstri dallarının gruplandırılmasında üretilen ürünlerin benzerliği göz önüne alınmaz, üretim sürecinde benzer ekonomik faaliyetlerin yürütülmesi esas alınır. Bu ölçüte göre; belirli bir endüstri içerisinde üretim üniteleri temel bir üretim sürecini paylaşır ve üretim içerisinde benzer teknolojiler kullanılır. Kısacası; endüstri kavramı; iyi tanımlanmış, benzer mal ve hizmetlerin ya da benzer biçimde üretilen mal ve hizmetlerin bir işletme grubu tarafından üretilmesi olarak tanımlanabilir.

Genelde bir endüstri ihtiyaçları, ilgileri, arzuları ve beklentileri çeşitlilik gösteren, demografik ve psikografik farklılıkları bulunan mevcut ya da potansiyel tüketicilere satılan çeşitli ürün kalemlerinden meydana gelir. Ancak bazı endüstriler sadece bir üründen oluşur. Böylesi endüstriler tek-ürünlü endüstri olarak tanımlanır. Tenis raketi endüstrisi tek-ürünlü endüstri örneği olarak ele alınabilir. Bu endüstri içerisinde birçok farklı tüketici pazarının talebini karşılamak için ebattan renge, materyalden fiyata kadar farklı tenis raketi çeşidi bulunur. Ayrıca tenis raketi endüstrisi çok-ürünlü endüstri olan spor malları endüstrisinin de bir parçasıdır (Pitts ve Stotlar, 2002).

Tüm bunların ışığı altında, endüstri kavramının aşağıdaki özelliklere sahip olduğu ifade edilebilir:

Bir endüstri bir ya da birçok üründen meydana gelebilir. Endüstriyi meydana getiren ürünler birbiriyle çok yakın ilişkili ve benzer olabilir. Endüstriyi meydana getiren ürünler birbirleriyle çok zayıf ilişkili ve benzeşik olmayan bir yapıda olabilir. Bir endüstri içerisindeki ürünler; mal, hizmet, insan, yer ya da fikrin herhangi birinden ya da birkaçının birleşiminden oluşabilir.

GENEL YÖNLERİYLE SPOR ENDÜSTRİ VE BÖLÜMLENDİRME

20. Yüzyılın son çeyreğinden itibaren spor pazarının ekonomik bir faaliyet alanı olarak devasa boyutlara ulaşması, spor tüketiminin toplumların hemen hemen her katmanına yayılması, sporun popüler bir kültür ögesi olarak tüketime sokulması ve birçok farklı endüstri dalı ile iç içe geçmesi gibi çeşitli nedenler sporu dünya ölçeğinde hızla endüstrileştirmiştir. Bu duruma bağlı olarak spor endüstrisi olarak tanımlanan bir faaliyet alanı endüstri dalları içerisinde değerlendirilmeye başlanmıştır. Spor endüstrisi farklı yazarlar tarafından farklı biçimlerde tanımlanmaktadır. Yusof ve Shah (2008:112) spor endüstrisini; spor ürünleri üreten ve ana hedefi kâr elde etmek olan bir grup işletme organizasyonu olarak ifade etmektedirler. Bu tanımlama içerisindeki anahtar nokta spor ürünleri üretmek ve kâr elde etmek hedefidir. Spor ürünü kavramı spor endüstrisinin çekirdeğini oluşturmaktadır.

Spor endüstrisi içerisinde yer alan ögeler genel hatları ile aşağıdaki biçimde ele alınabilir (Pitts ve Stotlar, 2002):

Katılımcılar: Sporu uygulayan (aktif) ya da izleyen (pasif) olarak katılan bireyler, Eğlence: Spor müsabakaları, şenlikler ve organizasyonlar, vb., Araç Gereç ve Giyim: Kaleci eldiveni, çivili ayakkabı, mayo, ter forması ya da voleybol topu gibi spor, fitness, sağlıklı yaşam ve rekreasyon ile ilişkili ürünlerin üretilmesindeki destekleyici ögeler, Tutundurmaya Yönelik Ürünler: Oyuncaklar, anahtarlıklar ve çıkartmalar gibi spor, fitness, sağlıklı yaşam ve rekreasyon ile ilişkili unsurların tutundurulmasına hizmet eden ürünler, Spor Tesisleri: Stadyum, salon, havuz, pist ve saha gibi spor, fitness, sağlıklı yaşam ve rekreasyon ile ilişkili etkinliklerin yapılabilmesine olanak tanıyan alanlar ve binalar, Yönetim Hizmetleri: Spor pazarlaması, halkla ilişkiler ve olay yönetimi gibi spor ürünlerinin üretilmesinden pazarlanmasına kadar birçok farklı noktada destek sağlayan profesyonel hizmetler.

şimdi bu konu ile ilgili çıkmış sorulara göz atalım;

Spor pazarlaması, halkla ilişkiler ve olay yönetimi gibi hizmetler spor endüstrisinin hangi bölümünü oluşturur?
A) Tutundurmaya yönelik ürünler
B) Yönetim hizmetleri
C) Araç-gereç ve giyim
D) Eğlence
E) Spor tesisleri

2013 Ara Sınav Doğru Cevap: B

Tüm bunların ışığı altında spor endüstrisi kavramını; spor, fitness, sağlıklı yaşam ve rekreasyon ile ilişkili sportif etkinlikler üreten ve spor pazarına bunlarla ilgili mal, hizmet, insan, yer ve düşünceler sunan faaliyet dalı olarak tanımlayabiliriz. Bu tanımlamaya bağlı olarak spor endüstrisi içerisinde yer alan ögeleri aşağıdaki biçimde örneklendirebiliriz:

Beko Basketbol Ligi, Turkcell Süper Lig ya da Aroma Erkekler Voleybol Birinci Ligi gibi katılımsal ürünler, Futbol, basketbol ya da hentbol müsabakalarını izleme gibi gerek üretildiği yerde gerekse de iletişim araçları vasıtasıyla takip edilen seyirsel ürünler, Golf topu, yüzme tahtası ya da bisiklet gibi spor, fitness, sağlıklı yaşam ve rekreasyon ile ilişkili etkinlikler için gerekli olan ya da ihtiyaç duyulan araç-gereçler, Yüzme kulübü havlusu, sporcu figürleri ve oyuncakları, logolu takım şapkası ve tişört gibi tutundurma ile ilişkili ticari mallar, Stadyum, salon, arena, havuz, pist ve saha gibi spor, fitness, sağlıklı yaşam ve rekreasyon ile ilişkili etkinliklerin yapılabileceği tesisler, Tenis raketi tamiri, çamaşır yıkama ya da tesis temizliği gibi spor, fitness, sağlıklı yaşam ve rekreasyon ile ilişkili etkinliklerin devamı için gerekli olan hizmetler, Rafting, kampçılık, dağcılık, kır yürüyüşü, scuba dalma ya da yamaç paraşütü gibi rekreasyonel ürünler, Avrasya Maratonu, Hava Sporları Şenliği ya da Avrupa Hentbol Şampiyonası gibi çeşitli büyüklükte ve nitelikteki spor organizasyonunun yönetimi ve pazarlanması, Spor gazeteleri, spor dergileri, spor televizyon kanalları ve spor radyoları gibi yazılı ve görsel basın kuruluşları ve ürünleri, Spor dünyası içerisindeki çeşitli ögelerin (kulüp, sporcu, dernek, vb.) finansal, hukuki ve tutundurmaya ilişkin işlerine yönelik halkla ilişkiler, reklam, hukuk, finans, menajerlik ve iletişim hizmetleri.

r. Modele göre spor endüstrisi üç temel bölüme ayrılır. Bu bölümler aşağıdaki biçimde ele alınabilir:

Sportif performans bölümü: Bu bölüm içerisinde yer alan işletmeler spor tüketicisine katılımsal ya da seyirsel bir ürün sunar. Sportif üretim bölümü: Bu bölüm içerisinde yer alan işletmelerin ürünleri sportif performansın niteliğini etkileme ya da üretme arzusu ya da ihtiyacı içindedir. Sportif tutundurma bölümü: Bu bölüm içerisinde yer alan işletmeler spor ürünlerinin tutundurulmasında kullanılan ürünleri spor pazarına sunar (Park ve ark, 1998).

şimdi bu konu ile ilgili çıkmış sorulara göz atalım;

Spor endüstrisi içinde spor tüketicisine katılımsal ya da seyirsel ürünler sunan bölüm aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sportif tutundurma bölümü
B) Sportif gelişim bölümü
C) Sportif performans bölümü
D) Sportif eğitim bölümü
E) Sportif yönetim bölümü

2016 Ara Sınav Doğru Cevap: C

Li, Hofacre ve Mahony (2001) bu anlayış ile spor endüstrisini üç temel alanın kümesi olarak ve iki-sektör modeli ile tanımlamışlardır. Bu modelde spor endüstrisi içerisinde yer alan alanlar aşağıdaki biçimde ifade edilir:

Spor etkinliklerini üreten işletmeler ve organizasyonlar, Spor etkinliklerinin üretimini destekleyen mal ve hizmetleri üreten işletmeler ve organizasyonlar, Spor etkinlikleri ile ilişkili ürünlerin ticaretini ve satışını yapan işletmeler ve organizasyonlar.

Model içerisindeki ikinci sektör destekleyici alt sektörler olarak tanımlamaktadır. Bu sektörler içerisinde bulunan işletmeler ve organizasyonlar ya spor etkinlikleri ile ilişkili ürünlerin ticareti ve satışı ya da spor etkinliklerinin üretimini destekleyen mal ve hizmetleri sağlama rolünü üstlenir. Model içerisinde altı tane destekleyici alt sektör bulunur:

İdari ve hukuki spor birlikleri (örn., FIFA, FILA IOC), Sportif mal üreticileri, toptancıları ve perakendecileri, Spor tesisleri ve binaları, Spor medyası, Spor yönetim şirketleri, Yerel, bölgesel, ulusal spor konseyleri ve mercileri.

çalışmaların verilerine bağlı olarak aşağıdaki sonuçlara ulaşılabilir:

Amerika Birleşik Devletleri?nde spor endüstrisinin parasal hacmi 1986 ve 1999 yıllan arasında 46 milyar dolardan 213 milyar dolara çıkarak yaklaşık 5 kat büyümüştür. Amerika Birleşik Devletleri?nde spor endüstrisi 1986 ve 1999 yılları arasında sektörel büyüklük açısından 23. sıradan 6. sıraya ilerlemiştir. Amerika Birleşik Devleri?nde spor endüstrisi 1986 ve 1999 yılları arasında yıllık ortalama % 6.8?den fazla büyüme göstermiştir. Diğer endüstrilerin yılda ancak % 1 ila % 3 arasında büyüdüğünü düşünürsek bu oran, büyümenin ne denli çarpıcı olduğunu göstermesi açısından önemlidir.

SPOR ENDÜSTRİNİN GELİŞİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Toplum yaşamının temel parçalarından biri hâline gelen spor olgusu, her dönemde gözle görülür bir gelişme göstermiştir. Özellikle II. Dünya Savaşının ardından yaşanan teknolojik ve ekonomik gelişme tüm alanlarda olduğu gibi spor alanında da etkilerini göstermiştir. 1960?lı yılların ardından artık spor, bir endüstri dalı olarak görülen ve kendi pazarını oluşturan bir sektör hâline gelmiştir (Argan ve Katırcı). Sporun zaman içerisinde endüstriyel bir niteliğe evrilmesi sadece bir pazar alanı yaratmamıştır. Aynı zamanda, sektörel bir büyüme ve gelişim de endüstrileşme ile beraber ortaya çıkmıştır.

Spor Sayesinde Pazarlama: Spor sayesinde pazarlama 1990?lı yıllarda gelişmeye başlamış ve günümüz pazarlarında stratejik önemini sürdürmeye devam etmektedir (Fullerton, 2007).Bu kavram, spor aracılığı ile veya sporu kullanarak, sporla doğrudan ilgili olmayan mal ve hizmetlerin pazarlanmasını anlatmaktadır. Spor sayesinde pazarlama, sporun endüstriyel bir ürün olarak kullanımına işaret eder. Endüstriyel ürün kavramı, satmak ya da üretimde kullanmak amacıyla satın alınan mal ve hizmetleri ifade etmekte kullanılır. Sporla ilgili olmayan bir işletmenin ürünlerini satmak veya tanıtmak amacıyla sporu kullanması endüstriyel pazarlamayı temsil eder.

Gerek pazarlamaya ilişkin genel tanımlar ve gerekse spor pazarlamasına ilişkin yapılan tanımlamaların tam olarak anlaşılması için tanımlardaki ortak noktalara göz atmak yararlı olacaktır. Bu kapsamda değerlendirildiğinde; genel ve spor pazarlamasına ilişkin tanımların ortak özelliklerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür (Argan ve Katırcı, 2008; Mullin, 1993; Callecad ve Stotlar, 1990):

Spor pazarlamasını, sportif ürünlerin yanı sıra sporla ilgili olmayan ürünlerin satışını kapsayan bir süreç olarak görmek, Spor tüketicileri olan seyircilerin ve katılımcıların istek ve ihtiyaçlarını belirlemek için araştırma yapmak, Spor pazarlamasını bir değer sunmaya karşı bir değerin elde edildiği bir değişim süreci olarak görmek, Değer yaratmak, Yapılan pazarlama araştırmaları sonucu ortaya çıkan ürünleri (mal, hizmet, fikir, kişi ve yer) üretmeye yönelik programlar geliştirmek, Spor ürününün nereye, ne zaman ve nasıl dağıtılacağına karar vermek, Talep, maliyet ve pazar koşulları gibi değişkenlere göre ürünü fiyatlandırmak Ürünün ilgi uyandırması ve satılması için tutundurmadan ya da tanıtımdan yararlanmak, Ürünü satmak, Tüketicilerin istek ve ihtiyaçlarını tatmin etmek, Satış sonrası hizmetleri sağlamak.

Spor Mal ve Hizmet Pazarı

Spor organizasyonları aynı anda hem rekabet eder hem de işbirliği yapar. Kısmen spor ürününün tahmin edilmezliği ve kısmen de güçlü bağlılık nedeniyle, spor tüketicileri kendilerini uzman olarak düşünür.

Spor Ürünü

Spor, daima soyut ve subjektiftir. Spor, değişken ve tahmin edilmezdir. Pazarlama vurgusu, çekirdek üründen çok ürünün uzantıları üzerinde olur. Spor genelde toplu tüketilir ve tüketici tatmini sosyal öğelerden etkilenir. Spor, hem tüketim hem de endüstriyel bir üründür. Spor, güçlü bir kişisel kimlik ve duygusal bağlılık sağlar. Spor evrensel bir çekiciliğe sahiptir ve coğrafik, demografik ve sosyo-kültürel olmak üzere yaşamın her alanını kapsar.

şimdi bu konu ile ilgili çıkmış sorulara göz atalım;

Spor ile ilgili mal, hizmet, insan, yer, organizasyon, fikir ya da bunların birleşiminden oluşan şeye ne ad verilir?
A) Sportif endüstri
B) Sportif pazarlık
C) Spor ürünü
D) Spor iletişimi
E) Spor dağıtımı

2014 Ara Sınav Doğru Cevap: C

?Spor ürününden algılanan yararlar / Spor ürününün fiyatı? neyi tanımlamaktadır?
A) Değişim
B) Eder
C) Fiyat
D) Ticaret
E) Değer

2013 Dönem Sonu Doğru Cevap: E

Sporun Fiyatlandırılması

Tüketici tarafından spora ödenen fiyat, toplam maliyet ile karşılaştırıldığında oldukça düşüktür. Çoğunlukla dolaylı gelirler (örneğin, TV yayınları gibi) doğrudan işletim (örneğin, bilet gibi) gelirlerinden yüksektir. Spor programları, nadiren kar temelinde ele alınır. Fiyatlama, maliyetlerden çok tüketici talebine göre yapılır.

Sporun Dağıtımı

Spor ürünleri genellikle fiziksel olarak dağıtılmaz. Çoğu spor ürünü üretildikleri yerde aynı anda tüketilir. Spor malları, spor perakendecileri ve televizyon yayınları istisna teşkil eder.

Sporun Tutundurulması

Medya tarafından spora geniş yer ayrılması bu alandaki kulüp, lig ve birlikleri cezbeder. Sporun medyada yüksek görünürlüğü nedeniyle, pek çok işletme sporla bağlantı kurmak ister. Spor tutundurmasında sponsorluk ve halkla ilişkiler yaygın olarak kullanılır.

Boşluk Doldurma

Aşağıdaki ifadelerdeki boşlukları doldurun. Hatalı olduğunuz konu başlıklarını tekrar gözden geçirin.

1) Pazarlamanın spesifik özelliklerinin ve sürecinin spor ürünlerine ve sporla bağlantı kurularak sporla ilgili olmayan ürünlere uygulanmasına ...........denir

2) Ürünlerin üretildiği yerden tüketildiği yere ulaştırılmasını ortaya koyan pazarlama karma elemanına ...........denir

3) Spor ile ilgili mal, hizmet, insan, yer, organizasyon, fikir ya da bunların birleşiminden oluşan şeye ...........denir

4) Spor tesisi, otopark, dış tasarım, peyzaj, iç tasarım, ekipman, forma, tabela ve bilet gibi ögeleri kapsayan spor pazarlaması karma elemanı ...........dır

5) İhtiyaç ve istekleri tatmin eden mal ve hizmetleri kullanma eylemine ...........denir

6) Yeniden satmak ya da üretimde kullanmak amacıyla satın alınan mal ve hizmetlere ...........denir

7) Kişilerin ve örgütlerin amaçlarına uygun bir biçimde değişimi sağlamak üzere, malların, hizmetlerin ve düşüncelerin yaratılmasını, fiyatlandırılmasını, dağıtımını ve tutundurma faaliyetlerini planlama ve uygulama sürecine ...........denir

8) İstek ve ihtiyaçları tatmin eden mal, hizmet, kişi ve yere ...........denir

9) Spor pazarlaması kavramı ilk kez ...........yılında kullanılmıştır?

10) Spor endüstrisi içinde spor tüketicisine katılımsal ya da seyirsel ürünler sunan bölüm ...........dır

11) Spor endüstrisinin gelişmesini etkileyen en temel unsur ...........dır

12) Tüketicilere yarar sağlayan fiziksel veya somut varlıklara ...........denir

1) Spor pazarlaması 2) Dağıtım 3) Spor ürünü 4) Fiziksel kanıtlar 5) Tüketim 6) Endüstriyel ürün 7) Pazarlama 8) Ürün 9) 1978 10) Sportif performans bölümü 11) insan 12) Mal

Kaynak: www.onlinefotokopi.com

Ünite İle İlgili Çıkmış Sorular

1. Spor izleyicisinin genelde bitmiş ya da sonucu bilinen bir müsabakayı izleme eğiliminde olmaması, spor ürününün hangi yönü ile açıklanabilir?
  A) Depolanabilirlik
  B) Dayanıksızlık
  C) Somutluk
  D) Objektiflik
  E) Yapısallık

2013 Dönem Sonu Doğru Cevap: B

2. Tüketiciler için ?baskıcı nokta? olarak ifade edilen pazarlama karma elemanı nedir?
  A) Ürün
  B) Dağıtım
  C) Tutundurma
  D) Halkla ilişkiler
  E) Fiyat

2013 Dönem Sonu Doğru Cevap: E

3. Spor pazarlaması, halkla ilişkiler ve olay yönetimi gibi hizmetler spor endüstrisinin hangi bölümünü oluşturur?
  A) Yönetim hizmetlerini
  B) Dağıtıma yönelik ürünleri
  C) Araç, gereç ve giyimi
  D) Eğlenceyi
  E) Spor tesislerini

2014 Dönem Sonu Doğru Cevap: A

4. İki sektör modeline göre; spor tesisleri ve binaları aşağıdaki bölümlerin hangisi içinde yer alır?
  A) Destekleyici alt sektör I
  B) Destekleyici alt sektör II
  C) Destekleyici alt sektör III
  D) Destekleyici alt sektör IV
  E) Destekleyici alt sektör V

2014 Dönem Sonu Doğru Cevap: C

5. Her bir tüketicinin bir üründen farklı deneyimler elde etmesi, spor ürününün hangi özelliğini tanımlar?
  A) Dayanıksızlık
  B) Somutluk
  C) Objektiflik
  D) Yapısallık
  E) Subjektiflik

2015 Dönem Sonu Doğru Cevap: E

6. Pazarlamanın spesifik özelliklerinin ve sürecinin spor ürünlerine ve sporla bağlantı kurularak sporla ilgili olmayan ürünlere uygulanmasına ne ad verilir?
  A) Spor olgusu
  B) Spor işi
  C) Spor tüketimi
  D) Spor pazarlaması
  E) Spor olayı

2015 Dönem Sonu Doğru Cevap: D

7. Bir spor müsabakasının kendisi, hava koşulları, oyuncu sakatlığı, hakem kararları gibi pek çok kontrol edilemeyen etken müsabakanın sonucu üzerinde etki yaratır. Bu durum, spor pazarlamasının hangi özelliğini gösterir?
  A) Soyutluk
  B) Dayanıksızlık
  C) Bağlılık
  D) Tahmin edilmezlik
  E) Objektiflik

2013 Ara Sınav Doğru Cevap: D

8. Meek Modeline göre spor endüstrisi içerisinde ticari şovlar hangi bölümde yer alır?
  A) Spor eğlencesi
  B) Spor ürünleri
  C) Sporu destekleyen unsurlar
  D) Spor iletişimi
  E) Spor kanalı

2013 Ara Sınav Doğru Cevap: B

9. FIFA, FILA ve IOC gibi örgütler aşağıdakilerden hangisi içerisinde değerlendirilebilir?
  A) Spor medyası
  B) İdari ve hukuki spor birlikleri
  C) Spor yönetim şirketleri
  D) Bölgesel spor konseyleri
  E) Sportif mal üreticileri

2013 Ara Sınav Doğru Cevap: B

10. Her bir tüketicinin bir üründen farklı deneyimler elde etmesi spor ürününün hangi özelliğini tanımlar?
  A) Dayanıksızlık
  B) Somutluk
  C) Subjektiflik
  D) Objektiflik
  E) Yapısallık

2013 Ara Sınav Doğru Cevap: C

11. Spor pazarlaması, halkla ilişkiler ve olay yönetimi gibi hizmetler spor endüstrisinin hangi bölümünü oluşturur?
  A) Tutundurmaya yönelik ürünler
  B) Yönetim hizmetleri
  C) Araç-gereç ve giyim
  D) Eğlence
  E) Spor tesisleri

2013 Ara Sınav Doğru Cevap: B

12. Endüstri kavramının özellikleriyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
  A) Bir endüstri bir ya da birçok üründen meydana gelebilir.
  B) Bir endüstri içerisinde ürün; mal, hizmet, insan, yer ya da fikrin karmasından oluşabilir.
  C) Endüstriyi meydana getiren ürünler birbiriyle yakın ilişkili olabilir.
  D) Endüstriyi meydana getiren ürünler birbiriyle çok zayıf ilişkili olabilir.
  E) Bir endüstriyi meydana getiren ürünler benzeşik olmayan bir yapıda olamaz.

2014 Ara Sınav Doğru Cevap: E

13. Ürünlerin üretildiği yerden tüketildiği yere ulaştırılmasını ortaya koyan pazarlama karma elemanına ne ad verilir?
  A) Tutundurma
  B) Pazarlama çabası
  C) Dağıtım
  D) Satış çabası
  E) Satış tutundurma

2014 Ara Sınav Doğru Cevap: C

14. Spor ile ilgili mal, hizmet, insan, yer, organizasyon, fikir ya da bunların birleşiminden oluşan şeye ne ad verilir?
  A) Sportif endüstri
  B) Sportif pazarlık
  C) Spor ürünü
  D) Spor iletişimi
  E) Spor dağıtımı

2014 Ara Sınav Doğru Cevap: C

15. Spor tesisi, otopark, dış tasarım, peyzaj, iç tasarım, ekipman, forma, tabela ve bilet gibi ögeleri kapsayan spor pazarlaması karma elemanı aşağıdakilerden hangisidir?
  A) Fiziksel kanıtlar
  B) Dağıtım
  C) Tutundurma
  D) Pazarlama
  E) Satış unsuru

2014 Ara Sınav Doğru Cevap: A

Ders Analizi

Son 5 yılda çıkmış soruların ünitelere göre analizi

Ara Sınav Üniteleri

1.Ünite Spor Endüstrisi ve Pazarlama 29 soru

2.Ünite Sporda Tüketici ve Taraftarlık Davranışı 26 soru

3.Ünite Spor Pazarının Bölümlendirilmesi 20 soru

4.Ünite Sportif Ürün 25 soru

Dönem Sonu Sınavı Üniteleri

5.Ünite Sporda Fiyatlandırma 8 soru

6.Ünite Sporda Dağıtım Kanalları 14 soru

7.Ünite 7. Sporda Pazarlama İletişim 16 soru

8.Ünite Stratejik Spor Pazarlaması Yönetimi 12 soru

Tebrikler. 1. Üniteyi tamamladınız..

Buradaki bilgilerin tümü onlinefotokopi.com TEKKAYNAK ders çalışma kitapçıklarından alıntıdır.

Bu üniteye ait diğer çıkmış sorular ile diğer ünitelerine ait kaynakları ve deneme sınavlarını, Sınav öncesi pratik bilgileri , Doğru Yanlış ve Boşluk Doldurma Testlerini, Çözümlü Sorularıwww.onlinefotokopi.com sitesinden temin edebilirsiniz. onlinefotokopi olarak tüm sınavlarınızda başarılar dileriz.