aöf ders kitapları - tek kaynak çıkmış sorular, özetler, deneme sınavları
aöf ders kitapları - tek kaynak çıkmış sorular, özetler, deneme sınavları





ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ II ÇALIŞMA KİTAPÇIĞI (TAR202U)

www.onlinefotokopi.com


#-

Ara (Vize) Sınav Öncesi Son Hazırlık - Pratik Bilgiler

Aşağıdaki ifadelerdeki sınava girmeden birkaç saat önce mutlaka ezberleyin. Tamamı çıkmış sorulardan derlenmiştir. Sınav esnasında çok faydasını göreceksiniz.(Altı çizili kelimeler olumsuzdur!! Çok dikkat ediniz.)

1) Laik anlayışta egemenliğin ve hukukun kaynağı Millet
2) Milli Mücadele?nin başarıya ulaşmasından hemen sonra ordu birliklerinin terhis edilmesinin en önemli nedeni Üretim için insan gücüne ihtiyaç duyulması
3) Montrö Boğazlar Sözleşmesi 20 Temmuz 1936 imzalanmıştır
4) Lozan Antlaşması?nın imzalanmasından sonra Türk Silahlı Kuvvetleri?nin barış durumuna geçmesiyle TBMM seferberlik halini 1 Kasım 1923 kaldırmıştır
5) Saltanatın kaldırılması teklifinin meclise sunan milletvekili Rıza Nur
6) Atatürk döneminde Türkiye dahilindeki bütün okulların Maarif Vekâletine bağlanmasına yönelik yapılan inkılâp Tevhid-i Tedrisat Kanunu?nun kabulü
7) Sultan Vahdettin?den sonra halifeliğe seçilen son Osmanlı hanedan mensubu Abdülmecid Efendi
8) Kütahya-Altıntaş Savaşları sırasında 15-21 Temmuz 1921 tarihleri arasında Ankara'da Mustafa Kemal Paşa'nın açılışını yaptığı Milli Mücadele sırasında eğitim alanında politika belirlemek üzere Ankara'da gerçekleştirilen girişim Maarif Kongresi
9) "Briand-Kellog Paktı" Türkiye?nin oluşumunda rol aldığı dış politik gelişmelerden biri değil.
10) Atatürk İlkeleri denildiğinde Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Halkçılık, Laiklik, Devletçilik ve İnkılapçılık ilkeleri akla gelmektedir. Bu ilkeler 1931?de Cumhuriyet Halk Fırkasının tüzüğüne girmiştir. Daha sonra 1937?de de Türkiye Cumhuriyeti Anayasası?na girmiştir. anayasaya girmiştir
11) "Eski düzene sadık kalmak" Atatürk ilkelerinin hayata geçirilmesinde uygulanan esaslardan değildir.
12) Sancak Sorunu?nun (Hatay) çözümü amacıyla hazırlanan, Milletler Cemiyeti Konseyi tarafından 1937?de onaylanan ve Sancak?ı ayrı bir varlık olarak kabul eden rapor Sandler Raporu
13) Hilafet 3 Mart 1924 kaldırılmıştır
14) Şubat 1921?de Moskova?ya Büyükelçi olarak gönderilen isim Ali Fuat Cebesoy
15) Lozan Antlaşmasında Yunanistan?ın Türkiye?ye savaş tazminatı olarak verdiği bölge Karaağaç
16) Milli Mücadele?den sonra kurulan Halk Fırkası?nın temelini oluşturan cemiyet Anadolu ve Rumeli Müdafaa-ı Hukuk Cemiyeti
17) ?Türkiye ahalisine din ve ırk farkı olmaksızın vatandaşlık itibarıyla Türk denir? tanımının ilk kez yer aldığı anayasal belge 1924 Anayasası
18) Türkiye?de milliyetçiliği ilk kez bilimsel bir temele oturtan, kültürel milliyetçilik fikri ile Atatürk?ü de etkileyen düşünür Ziya Gökalp
19) 1923-1930 yılları arasında, Türkiye ve Yunanistan ilişkilerinde gerginliğe yol açan, Uluslararası Adalet Divanı?na götürülen ancak bir sonuç alınamayan anlaşmazlık Etabli sorunu
20) "Ali Fethi Bey Hükümeti?nin yeniden kurulması" Şeyh Sait İsyanı sırasında yaşanan gelişmelerden değildir.
21) Harf devriminden sonra yeni harfleri halka öğretmek için açılan okul Millet Mektepleri
22) Türkiye?de eski devletten her şeyiyle ayrı yeni bir devletin resmen hayata geçtiğinin simgesi Cumhuriyetin ilanı
23) Yeni Türk Devleti fiilen 23 Nisan 1920 kurulmuştur
24) Osmanlı Devleti?nden devralınan en yüksek eğitim kurumu Darülfunun
25) 17 Şubat - 4 Mart 1923 tarihleri arasında İzmir?de gerçekleştirilen Türkiye devletinin uygulayacağı ekonomik modeli tespit etmek için aşağıdakilerden hangisigerçekleştirilmiştir Türkiye İktisat Kongresi
26) Türkiye Cumhuriyeti?nin ilk muhalefet partisi Terakkiperver Cumhuriyet Partisi
27) Yurt dışında ilk ve tek halkevi 1942 İngiltere yılında nerede açılmıştır
28) ?Türk Devletinin dini, İslam?dır? ibaresi 1928 yılında yapılan değişiklikle Anayasa'dan çıkarılmıştır
29) "Ulusallaşma" Atatürk İlkeleri?nin uygulama esaslarından sayılmaz.
30) "Bulgaristan" Balkan Paktı?na üye devletlerden biri değildir.
31) Saltanat 1 Kasım 1922 yılında kaldırılmıştır
32) 1932 yılının Ocak ayında yayın hayatına atılan ve üç yıl boyunca, 36 sayı Türk Devriminin ideolojisini sistemleştirme işini üstlenen yayın organı Kadro Dergisi
33) "Girişimcilik" Atatürk?ün dış politikadaki uygulama esaslarından değildir.
34) Boğazlarda Türk hakimiyetini kesinleştiren antlaşma Montrö Antlaşması
35) Hilafetin kaldırılması sırasındaki ilmi ve tarihi izahları ile Türkiye Büyük Millet Meclisi?ndeki tereddütleri gideren dönemin Adliye vekili Seyyid Bey
36) Musul?un Türkiye?ye katılmasında halk oylamasının tercih edilmeme nedeni Musul halkının oylama alışkanlığı olmaması
37) Saltanat kaldırıldıktan sonra TBMM?nin halifeye biat etmesi gerektiğini ve Meclis?in halifenin Meclis?i olduğunu savunanların görüşlerini içeren kitap Hilafet-i İslamiye ve Büyük Millet Meclisi
38) Osmanlı Devleti?nin hukuken sona erdiğini gösteren olay Saltanatın kaldırılması ve İstanbul Hükümeti?nin istifa etmesi
39) Mustafa Kemal Paşa?ya Mudanya Mütarekesi?nden sonra barış görüşmelerine TBMM Hükümeti?yle birlikte gidilmesi için telgraf gönderen Osmanlı Devlet adamı Tevfik Paşa
40) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası?nın başkanlığını yürüten kişi Kazım Karabekir
41) Türkiye İktisat Kongresi?nde (17 Şubat-4 Mart 1923) alınan kararlar Misak-ı İktisadi
42) Milleti ?Aynı tarihe sahip olan ve beraber yaşama arzusu gösteren insan topluluğudur.? biçiminde tanımlayan Fransız düşünür Ernest Renan
43) "Bürokrasiyi güçlendirmesi" Atatürk?ün halkçılık ilkesinin temel özelliklerinden biri değildir.
44) "Din birliği" Atatürk?e göre Türk milletini oluşturan doğal ve tarihi olgulardan biri değil.
45) Osmanlıcılık, İslamcılık ve Türkçülük akımlarını inceleyerek Türklerin milli varlıklarını koruyabilmeleri için Türkçülüğü savunmaları gerektiğini öne süren Kazanlı düşünür Yusuf Akçura
46) Musul sorununun Türkiye aleyhine sonuçlanacağının belli olmasından sonra uluslararası platformda yalnız kalmamak için hükümetin attığı adım Sovyetler Birliği?yle tarafsızlık ve saldırmazlık antlaşması imzalanması
47) Atatürk döneminde güvenliğin sağlanması ve bölgesel barışın korunması için izlenen politika İttifaklar sistemi kurmak
48) Cumhuriyet?i ve devrimleri topluma mal etmek, toplumun kültürel gelişimini sağlamak amacıyla oluşturulan kurum Halkevleri
49) Türkiye?nin Balkan Antantı ve Sadabat Paktı?nı imzalarken gerçekleştirmek istediği ortak amaç Güvenliği sağlamak
50) "Seçkinci anlayışı geliştirmek" Atatürk?ün eğitim konusundaki amaçlarından değildir.
51) Türk Kurtuluş Savaşı?ndan hemen sonra daha barış yapılmadan on yedi dönem askerin terhis edilmesinin nedeni Yeni işgücü yaratarak üretim artışının sağlanması
52) Atatürk?ün 1925?te Kastamonu?ya yaptığı geziden hemen sonra gerçekleştirdiği inkılâp Şapka kanunu
53) Atatürk ve manevi kızı Afet İnan?ın vatandaşlık bilincini geliştirmek üzere hazırladıkları kitap Vatandaş için Medeni Bilgiler
54) Türkiye'de sergilenen ilk milli opera Özsoy
55) "Hukuk birliği" Atatürk?e göre, Türk milletini oluşturan doğal ve tarihi olgulardan sayılmaz.
56) "Tek taraflı bağımlılık" Atatürk?ün dış politikada uyguladığı esaslardan biri değildir.
57) Türkiye ve Yunanistan arasında 30 Ocak 1923'de yapılan Nüfus Mübadelesi Sözleşmesi'ne göre, mübadele dışında tutulan grup Batı Trakya'da yaşayan Türkler ve İstanbul'da yaşayan Rumlar
58) 1936 yılında, Milli Eğitim Bakanı Saffet Arıkan döneminde özellikle köy okullarına öğretmen yetiştirmek amacıyla eğitmen kursları açılmıştır. Köy okullarının öncelikli olarak öğretmen ihtiyacının giderilmesi amaçlanmasının en önemli nedeni Köylerde okullaşma oranının yetersiz olması dir.
59) Toplumsal ve siyasi düzenin genellikle kuvvet yoluyla değişmesi İhtilal
60) Montrö Boğazlar Sözleşmesini imzalayan dönemin Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras
61) Musul sorunu 1926 çözüme kavuşturulmuştur
62) Türkiye?nin 1932 yılına kadar Milletler Cemiyeti?ne üyelik konusunda isteksiz davranmasının en temel nedeni Bu kurumun Musul konusunda taraflı davranması
63) Albert Malche?nin hazırladığı rapor doğrultusunda reform ihtiyacı duyularak 1933 yılında kapatılan öğretim kurumu Darülfünun
64) Birinci Dünya Savaşı sonrasında mağlup devletlerin mevcut statükoyu değiştirmek üzere benimsedikleri tutum Revizyonist
65) Türkiye?nin II. Dünya Savaşı?na girmesi konusunda, 30-31 Ocak 1943 tarihinde İsmet İnönü ve Winston Churchill arasında gerçekleştirilen görüşme Adana Görüşmesi
66) 1 Kasım 1922?de Saltanatı kaldırma kararı alan TBMM, İstanbul?daki hükümet biçimini 16 Mart 1920 n itibaren yok saymıştır
67) Cumhuriyet?in ilk yıllarında yapılan eğitim hamlesindeki hedeflerin başında gelen konu Kız çocuklarının okutulması
68) "Milletvekili adaylarını belirlemek" Mustafa Kemal Atatürk?ün gerçekleştirdiği yurt gezilerinin işlevlerinden sayılmaz.
69) Kurtuluş Savaşı sırasında Cumhuriyeti amaçlayan ?Milletin istiklalini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.? ifadesini içeren ilk siyasal belge Amasya Tamimi
70) "Halifenin Batılı devletlerle ilişkilere karşı olması" halifeliğin kaldırılmasının nedenlerinden değildir.
71) Saltanatın, hilafetten ayrılarak kaldırılmasına karşı çıkıldığı ve meclisin halifenin meclisi olduğu düşüncesinin savunulduğu eser Hilafet-i Islâmiye ve Büyük Millet Meclisi
72) "Vali ve kaymakam olacak kişilerin sınava tabi tutulması" TBMM Hükümeti?nin, işgal sırasında ve sonrasında yaptığı idari düzenlemelerden biri değildir.
73) Tevhid-i Tedrisat Kanunu?nun yapılma gerekçesi Milletin fikri ve hissi birliğini temin etmek
74) Serbest Cumhuriyet Fırkası'nı kuranların sahip olduğu ideoloji Liberalizm
75) "Kent Kültürünü Geliştirme" Türk Devrimi?ni halka anlatmak, korumak ve halkın kültür düzeyini yükseltmek için kurulan Halkevleri?nin şubelerinden biri değildir.
76) "Türklerin Anadolu?ya 1071 yılında geldiği" Türk Tarih Tezi çerçevesinde tartışılan temel görüşlerden biri değil.
77) Türkiye?nin Milletler Cemiyeti?ne girme konusunda tereddüt etmesinin nedeni Musul konusunda Türkiye?nin aleyhinde karar verilmesi
78) Lozan Barış Antlaşması 24 Temmuz 1923 imzalanmıştır
79) "Arnavutluk" 1934?te Balkan Paktı?nı imzalayan devletlerden biri değildir.
80) "1924 Anayasasının kabul edilmesi" 3 Mart 1924 tarihinde TBMM tarafından kabul edilen düzenlemelerden değildir.
81) İkinci Dünya Savaşı öncesi Türkiye-Sovyet Rusya yakınlaşmasını ortadan kaldıran, Türkiye'nin Sovyetlerden daima kuşku duymasına neden olan olay Montrö Antlaşmasının değiştirilmesi isteği
82) Ahmet Tevfik Paşa?nın Lozan Konferansına beraber gitmek için TBMM?de müracaatının sebebi Milletin gözünde meşruluğunu yitiren Saltanat makamı ve İstanbul hükûmetini sürece dahil ederek ömrünü uzatmak
83) Milli Mücadele devam ederken Ankara?da toplanan Maarif Kongresi?nin konusu Eğitim alanında yapılması gereken atılımlar
84) "Çok partili hayata geçişi engellemek" Atatürk?ün halkçılık ilkesinin temel hedeflerinden biri değildir.
85) Cumhuriyetin ilanında acele edildiğine, iyice tartışılmadan, Anayasa?daki ilgili hükümler düzeltilmeden gündeme sokulduğuna dair eleştirilerle dolu mülakatı 1 Kasım 1923 tarihinde Vatan ve Tasvir-i Efkar Gazetelerinde yayımlanan ve Meclisin ülke çapında tanınan simalarından olan vekil Rauf (Orbay) Bey
86) Ankara 13 Ekim 1923 resmen başkent olmuştur
87) 1961 Anayasası ile ilk kez oluşturulan kurum Anayasa Mahkemesi
88) "Türkiye Cumhuriyeti?nin sosyal bir hukuk devleti olması" 1924 Anayasası?nın özelliklerinden değildir.
89) "Eski anlayış ve metotları ihmal etmemek" Atatürk ilkelerinin uygulama esaslarından değildir.
90) "Adaletnameler" meşruti monarşiyi sınırlandırma özelliğine sahip belgelerden biri değildir.
91) Türkiye ve Yunanistan arasında 30 Ocak 1923'te yapılan Nüfus Mübadelesi Sözleşmesi'ne göre, mübadele dışında tutulan grup Batı Trakya'da yaşayan Türkler ve Istanbul'da yaşayan Rumlar
92) "Muhalefete kesinlikle izin verilmemesi" Mustafa Kemal Atatürk?ün çağdaşlaşma anlayışının özelliklerinden sayılmaz.
93) Son halife Abdülmecit Efendi
Kaynak: www.onlinefotokopi.com
#-

Ünite 1 : Yeniden Yapılanma Dönemi

Kaynak: www.onlinefotokopi.com

Kaç Defa Soruldu?

Milli Mücadele?nin başarıya ulaşmasından hemen sonra ordu birliklerinin terhis edilmesinin en önemli nedeni aşağıdakilerden hangisidir? 4  defa soruldu

Atatürk döneminde Türkiye dahilindeki bütün okulların Maarif Vekâletine bağlanmasına yönelik yapılan inkılâp aşağıdakilerden hangisidir? 3  defa soruldu

Lozan Antlaşması?nın imzalanmasından sonra Türk Silahlı Kuvvetleri?nin barış durumuna geçmesiyle TBMM seferberlik halini hangi tarihte kaldırmıştır? 3  defa soruldu

Saltanat kaldırılırken Osmanlı hanedanı ve hilafetin durumu hakkında net bir şey söylenmemişti. Bu durumun ikinci gruba mensup bazı milletvekillerinde rahatsızlık yarattığı anlaşılmaktadır. Bu önergenin meclisin esas hukukuna ve istikbale yönelik olmakla beraber eksik olduğunu, Anayasa?ya göre hakimiyetin kayıtsız şartsız millete ait olduğu göz önüne alınarak hakimiyetin kullanımına ait yeni düzenlemenin halka iyice anlatılması gerektiğini seslendiren kişi aşağıdaki şıkların hangisinde doğru verilmiştir? 3  defa soruldu

Saltanatın kaldırılması teklifinin meclise sunan milletvekili aşağıdakilerden hangisidir? 3  defa soruldu

Sultan Vahdettin?den sonra halifeliğe seçilen son Osmanlı hanedan mensubu kimdir? 3  defa soruldu

Hilafet hangi tarihte kaldırılmıştır? 2  defa soruldu

Kütahya-Altıntaş Savaşları sırasında 15-21 Temmuz 1921 tarihleri arasında Ankara'da Mustafa Kemal Paşa'nın açılışını yaptığı Milli Mücadele sırasında eğitim alanında politika belirlemek üzere Ankara'da gerçekleştirilen girişim aşağıdakilerden hangisidir? 2  defa soruldu

Milli Mücadele sırasında eğitim alanında politika belirlemek üzere Ankara?da gerçekleştirilen girişim aşağıdakilerden hangisidir? 2  defa soruldu

Sık sorulan soruların hangi yıllara ait olduğunu görmek için özetin sonundaki çıkmış soruları inceleyiniz.

Kısa Özet

Tanımlar

Maarif Kongresi: KütahyaAltıntaş Savaşları sırasında 15-21 Temmuz 1921 tarihleri arasında Ankara'da Mustafa Kemal Paşa'nın açılışını yaptığı kongrede ülke eğitimcileri görüş ve önerilerini devlet yöneticileri ile paylaşmışlardır.Bu konuda şöyle sorular gelebilir.
Kütahya-Altıntaş Savaşları sırasında 15-21 Temmuz 1921 tarihleri arasında Ankara'da Mustafa Kemal Paşa'nın açılışını yaptığı Milli Mücadele sırasında eğitim alanında politika belirlemek üzere Ankara'da gerçekleştirilen girişim aşağıdakilerden hangisidir?

A) Eğitim Şurası

B) Muallimler Kongresi

C) Kültür Şurası

D) Maarif Kongresi

E) Tevhid-i Tedrisat Kongresi

Doğru Cevap: D



Eğitime büyük önem veren Gazi Mustafa Kemal, İstiklal Harbinin en sıkışık zamanlarından birinde Maarif Kongresini toplamıştır. Bu kongre toplandığı esnada hangi muharebe devam etmekteydi?

A) Sakarya Meydan Muharebesi

B) I. İnönü Muharebesi

C) Eskişehir Muharebesi

D) Büyük Taarruz

E) Kütahya Altıntaş Muharebeleri

Doğru Cevap: E



Spot Bilgiler^ Türkiye Cumhuriyeti Devleti?nin Osmanh döne1 minden devraldığı eğitim ve ekonomi alanındaki mirasın ne olduğunu anlayarak ilk on beş yılda gelinen seviyeyi kıyaslayabilecek Türk milleti 1911-1922 arası dönemde hayatta kalabilmek için varını yoğunu ortaya koymuştur. Trablusgarp, Balkan Savaşları ve Birinci Dünya Savaşı?nda cepheden cepheye koşarak bitirme noktasına getirdiği can ve mal kaynakları bağımsızlığı korumak için girişilen İstiklal Harbi sürecinde son noktasına kadar tüketilmişti. 1854 yılında Kırım Savaşı sırasında başlayan dış borçlanmadan 1875 yılında ilan edilen mali iflasın etkileri devam etmekteydi. Devlet, her sahada kemer sıkmakta iken girilen savaşlar zaten bozuk olan ekonomik dengeleri alt üst etmişti. Elbette ki son yüzyılda gerçekleştirilen ve millî üretimin tamamen önünü tıkayan anlaşmalar bu neticenin önemli sebepleri arasındadır. Dışarıya ancak tarım ürünleri ve hammadde satabilen bir ekonomi söz konusudur. Dışarıya ham madde satıp onları mamul madde hâlinde ithal etmek dış ticaretin değişmez özelliği ve zaafı haline gelmiştir. 1923 yılında yapılan 497.000 ton ithalatın değeri 87.000.000.$=145.000.000 lira iken yine 1923 yılında gerçekleştirilen 368.000 ton ihracatın değeri 51.000.000$=85.000.000 lira olmuştur. Bir diğer ifade ile devletin dış satımı dış alimini karşılamak bakımından yetersiz durumdaydı. Bu durumda dış ticaret dengesi olumsuz olarak -36.1 seviyesindedir. İhracatın ithalatı karşılama oranı %58.5 olmuştur. Cumhuriyet?in ilk yıllarında dolar kuru 1$=t1.67. olarak gerçekleşmiştir. Ülkede kişi başına düşen millî gelir ise 75.7 lira ( 45.3 $) dır. İktisadi hayatın durumu için gayrisafi millî hasılanın içerisindeki sektör paylarına bakmak Cumhuriyet?in nasıl bir miras devraldığına ışık tutacaktır. 1923 yılı itibarıyla 952.600.000 olan gayri safi millî hâsılanın 377.300.000 lirası tarım sektöründen, 125.700.000 lirası sanayi sektöründen ve 449.600.000 lirası da hizmetler sektöründen elde edilmektedir. Bir diğer deyişle tamamen bir tarım ülkesi söz konusudur. Osmanlı toplumu büyük oranda bir tarım üretimi yapan bir toplum idi. 1927 tarihli tarım sayımına göre ülkede mevcut nüfusun %67.7?si çiftçilik yapmaktaydı. Bu nüfusun aile başına işlediği toprak miktarı ortalama 25 dönüm civarındadır. Coğrafi yapının müsait, arazinin verimli olduğu Akdeniz Bölgesinde bu miktar 40, Trakya da 60 dönüme kadar yükselmekteydi. Artvin, Van, Bitlis, Ordu gibi engebeli coğrafyaya sahip illerde ise 8-10 dönüm aralığına düşmekteydi.

1927 yılı itibarıyla tarım yapılan alan ise 43.637.727 dönümle sınırlı olup ülke yüz ölçümünün % 4.86?sına karşılık gelmektedir. Ekilen toprakların %89.5?inde tahıl, %3.9?unda baklagil, %6.6?sında sınaî bitkiler yetiştirilmektedir. Ana hatlarıyla ulaşım sektörlerine bakıldığında Osmanlı Devleti?nden neredeyse tamamı yabancı işletmelere ait demiryollarının 1923 yılı itibarıyla hat uzunluğu 3756 km, Tren kilometresi 1.427.000 km idi. Karayolları yok denecek durumda iken deniz taşımacılığı da tamamen azınlık ve yabancı kontrolünde yapılmaktaydı. Sağlık hizmetleri ve çalışanları son derece yetersiz kalmaktaydı. Ülke savaş yıllarında yaygın tifo, dizanteri gibi hastalıkların pençesindeydi. TBMM?nin çıkardığı ilk yasalar arasında halkın sağlığını ilgilendirenlerin çoğunlukta olması ihtiyacın büyüklüğünü göstermektedir. Eğitimde ise okur yazar oranı %6 civarında olup kız çocuklarının ise bu oran içinde çok cüzi bir yer tuttuğu dikkat çekmektedir. Sağlık müesseseleri gibi eğitim müesseselerinin çoğunluğu İstanbul başta olmak üzere bir kaç şehirde bulunmaktaydı. İşte bu manzara Cumhuriyeti kuran ve yöneten kadroyu öncelikle ekonomik, sosyal ve kültürel sahaya önem vermeye yöneltmiştir. Cumhuriyet hükümetlerinin savaşın bitiminde almak zorunda kaldığı askerî, idari ve sosyal tedbirlerin gerekçelerini değerlendirebilecek Birinci Dünya Savaşı ve İstiklal Harbi?nde yaşanan büyük sıkıntılar, maddi, manevi yapılan bunca fedakârlıktan sonra devletin ve milletin idaresinde gerek şekil gerekse zihniyet açısından önemli değişikliklerin yapılması gerekecekti. Türk milletinin bu aşamada ödemek zorunda kaldığı bedelin neticesini hakkıyla alması için gerek idari gerekse sosyal, kültürel ve ekonomik alanda gereken yapılmalıydı. Bu, yeni bir idare tarzı içinde yepyeni bir hâkimiyet anlayışı ile Türk milletini çağdaş medeniyetler seviyesine ulaştıracak bir sistem olmalıydı. Söz konusu hedefi gerçekleştirebilmenin ilk şartı ise köhnemiş siyasi ve idari yapıyla birlikte bu yapının dayandığı anlayışı değiştirmekti.

Bu düşünceden hareketle devletin bürokratik yapısını oluştururken Millî Mücadelenin aleyhine tavır almamış; görev yerleri düşman işgaline uğrayan bürokratların da düşmanla iş birliği yapmamış olanları ile yola devam edilmiştir. Zihniyet bakımından yeni yapıya kolay uyum sağlayacak, benimseyecek kadrolar ile yola devam edilmesi anlaşılır bir yaklaşımdı. Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti işgalden kurtarılan yerlerdeki devlet teşkilatını yeniden ve millî hâkimiyet prensibine sadık insanlardan oluşturma çabasında aşırıya kaçmamıştır. Hükümet, yetişmiş insan konusunda herhangibir şekilde israfın söz konusu edilemeyeceği günlerde bulunulduğunun bilincindedir. Birinci Dünya Savaşı sırasındaki uygulamaları dolayısıyla yargılanan ve işgal güçlerinin baskıları dolayısıyla hüküm giyen idarecilere (Boğazlıyan kaymakamı Kemal Bey örneğinde olduğu gibi) itibarları iade edilerek bürokratlarına sahip çıkan bir anlayış sergilenmiştir. Artık yeni bir devlet süreci başladığı için eski yapının isim ve unvanları değiştirilmiş, Türkiye Büyük Millet Meclisi?nin millet adına en büyük güç olduğu gösterilmiştir. Askerî alanda da yaşanan ekonomik sıkıntıları biran evvel hafifletmek adına daha barış imzalanmamasına karşın önemli miktarda asker terhis edilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti daha barış imzalanmadığı için asker terhis etme ve barış düzenine girmesi dolayısıyla eleştirilmesine karşın önceliğinin kendi acil ihtiyaçlarını karşılamak olduğunu ortaya koymak zorunda kalmıştır. Yunan işgal kuvvetlerinin çekildikleri her yeri yakıp yıkması ve savaş ortamı dolayısıyla yiyecek sıkıntısının baş gösterdiği bir ortamda bu kararın alınması anlaşılır bir şeydir. Savaşın bitiminde alınan ilk kararların halkın acil ihtiyaçlarını karşılamak hedefli olması yeni anlayışın önceliğinde halkın yer aldığını göstermek adına simgesel öneme sahiptir. Üretimi artırabilmek için ekim ve hasat zamanlarında mahkümlar ve askerlerden istifade edilmek istenmesi de aynı amaca yöneliktir.

Türkiye Cumhuriyeti?nin eski düzene geri dönmemek için yaptığı idari düzenlemelerden saltanatın kaldırılmasının sebeplerini irdeleyebilecek Saltanatın kaldırılması Türk idare tarihinde olduğu kadar siyasi düşünce tarihinde de önemli bir dönüm noktasıdır. Millî Mücadele sırasında Kuva-yı Millîye ve TBMM hükümetlerine karşı tavırlarıyla çalışmaları sekteye uğratan İstanbul yönetimi barış sürecine katılmak istemiştir. Bu tavır artık eski rejime ve anlayışına yer olmadığını göstermek zamanın geldiğini göstermiştir. Sadrazam Tevfik Paşa?mn harp sahasında kazanılan son başarılardan sonra İstanbul ile Ankara arasındaki anlaşmazlık ve ayrılığın giderildiğini belirtmesi dikkat çekicidir. Sadrazam Tevfik Paşa?mn barış konferansına her iki taraf da çağrılacağından, milletin iyiliğine yönelik konuları önceden görüşüp anlaşmak üzere güvendiği bir şahsı İstanbul?a göndermesi çağrısında bulunması bundan sonraki sürecin tabii hakiminin İstanbul ve hükümeti olduğu anlayışını göstermiştir. Mustafa Kemal Paşa ise cevabında Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti?nin kurulduğundan beri Türkiye aleyhinde her teşebbüsü dikkatle izleyerek tedbir aldığının, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ile şekil ve mahiyeti net olarak ortaya konan yeni devletin ordularının elde ettiği zafer üzerine gündeme gelen konferansta da "Türkiye Devleti?nin yalnız ve ancak Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti tarafından temsil olunacağının, hukuki ve meşru olmayan heyetlerin devletin siyasetine karışmaları hâlinde mesul olacaklarını" da bildirmiştir. İstanbul yönetiminin bu beklentisinin Mecliste hilafet ve saltanat konusunda son derece muhafazakâr tavır sergileyen ikinci gurup üyelerini dahi rahatsız ettiği görülmüştür. Hüseyin Avni Bey kendi dâhil milletin maruz kaldığı haksızlık ve felaketlerden dolayı uyandığını, gözünü açtığını artık kendisine Büyük Millet Meclisi dahi hıyanet etse milletin bunu kabullenmeyeceğini vurgulamaktaydı. Tevfik Paşa?mn İstanbul yönetiminin elde edilen başarıda kendi ölçüsünde yardımı olduğu iddiasına karşın, "Türk Milleti mukaddes davası için, değil İstanbul?dan cihandan bile fedakârlığın binde birini ancak görebilmiştir" diyen Hüseyin Avni Bey, İstanbul yönetimini "hiç olmazsa üzerimize kuvvet gönderip kuvvetimizi azaltmaya çalışmasaydılar" sözleriyle suçlamaktaydı. İstanbul Hükümeti?nin halifelik makamına papalık patriklik gibi ruhaniyet atfettiklerine dikkat çeken Hüseyin Avni, Meclisin her şeyi bünyesinde topladığı gibi o emaneti de muhafaza ettiğini dile getirmektedir. Milletvekilleri arasında Meclisin her şeye hakim olduğu, hilafet ve saltanatın da millet adına sahibi olduğu kanaati ortak kanaat hâline gelmiştir. İstanbul Hükûmeti?nin fetvalar ve benzeri yazışmalar ile düşmanın yurttan atılmasını geciktirdiğine inanan milletvekilleri elde edilen neticeye milletçe ve meclis tarafından sahip çıkılması gerektiğini dile getiriyorlardı

Meclisteki fikrî ortam saltanatın kaldırılması için uygundu. Diğer taraftan daha 24 Nisan 1920?de Meclis Misak-ı Millî dâhilindeki milleti ve vatanı kurtarmayı ve saltanat makamına lazım gelen hukuku zamanı geldiğinde milletvekillerinin belirleyeceği esaslar dairesinde Meclisin vereceği karar altına alınmıştı. Fiili durumda da 23 Nisan 1920 ile yeni Türkiye Devleti?nin millî halk esasları üzerine kurulduğu ve Osmanlı İmparatorluğu?nun millî hudutlar dahilinde tek varisi olduğu, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ile hâkimiyet hakkı millete verildiğinden İstanbul?daki padişahlığın yok olup tarihe intikal ettiği görülmekte ve yaşanmaktaydı. Bu durum verilen bir kanun teklifi ile resmileştirilmiştir.

Türkiye?nin modernleşmesi sürecine katkıda buL05 lunan 3 Mart 1924 tarihli kanunların çıkarılma gerekçelerini, tartışma süreçlerinde ortaya konan görüşleri anlayacak bilgi ve beceriye sahip olacaksınız 3 Mart 1924 tarihli kanunlar yeni kurulan devletin eskisinden çok farklı temellere oturtulmasını sağlayan değişiklikler gerçekleştirmiştir. Bu kanunlar ile Şeriye ve Evkaf ile Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Vekâletleri kaldırılmıştır. Ülkedeki bütün okulların idaresi Maarif Vekâletine bağlanmıştır. Halifelik kaldırılmış, Diyanet İşleri Başkanlığı ve Genelkurmay Başkanlığı kurulmuştur. Balkan Savaşlarında askerlerin siyasetle uğraşmalarının maliyeti ülke için ağır olmuştur. Kanun gerekçelerinde de din ve ordunun siyaset cereyanları ile ilgilenmesinin birçok mahzurları olduğuna işaret edilmekteydi. 429 sayılı Kanun?la, halka yönelik uygulamalara dair hükümlerin yerine getirilmesi TBMM ve hükümete ait olup İslam dininin inanç ve ibadete dair bütün hükümlerini ve meselelerinin halledilmesiyle dinî müessese- lerin idaresi için Diyanet İşleri Başkanlığı kurulmuştur. Başbakanlığa bağlı olacak başkanlığın reisinin cumhurbaşkanı tarafından atanması kabul edilmekteydi. Ülke dâhilindeki bütün dini müesseselerin idaresine, görevlilerinin azil ve tayinlerine din işleri reisi yetkili olacaktı. Şer?iye ve Evkaf Vekâletinin kaldırılması, vakıfların ise milletin menfaatine uygun şekilde halledilmek üzere şimdilik genel müdürlük yapılarak Başbakanlığa bağlanması kabul edilmekteydi. Kanun Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Vekâletinin kaldırılarak, savaş ve barışta ordunun emir ve komutasını cumhurbaşkanına Vekâleten yürütecek bir başkanlığın kurulmasını, reisin vazifesinde müstakil olmasını da karara bağlamaktaydı. 430 numaralı Tevhid-i Tedrisat Kanununun gerekçesi milletin fikrî ve hissî birliğini temin etmektir. Bunun için Türkiye dâhilindeki bütün okulların Maarif Vekaletine bağlanması karara bağlanıyordu. Bakanlık yüksek diyanet uzmanların yetiştirmek için üniversitede bir İlahiyat Fakültesi tesis etmenin yanı sıra imam ve hatipler gibi dinî hizmetleri görecek memurların yetişmesi için ayrı okullar açacaktı. Hilafetin kaldırılmasını teklif eden 431 numaralı Kanun?un gerekçesinde ise hilafetin mevcudiyetinin iç ve dış siyasette iki başlılık yarattığı, istiklal ve millî hayatta ortak kabul etmeyen Türkiye?nin şeklen veya dolaylı yoldan bile olsa ikiliğe tahammülünün olmadığına dikkat çekilmiştir. Hanedanın hilafet örtüsü altında Türkiye için daha tehlikeli olacağından endişe edilmekteydi. Kanun maddeleri ise beklentilerin ikisini birden karşılar nitelikteydi. Halife hal? ediliyor, hilafet, hükümet ve Cumhuriyet kavramında zaten var olduğundan makamı ilga ediliyordu. Saltanattan sonra hilafetin de kaldırılması geleneksel toplum yapısına sahip Türk milletini çağdaş uygarlık düzeyine ulaştırma mücadelesinin önünü açmıştır. Birbiri ardınca gerçekleştirilecek inkılaplara, toplumsal muhalefeti harekete geçirerek engel olmaya çalışacakların kullanabilecekleri en önemli koz ortadan kaldırılmış oluyordu. Bütün bu adımlarla birlikte Millî, laik, demokratik ve çağdaş devleti kurmanın hukukî zemini tamamlanmıştır. Böylelikle Türk milletinin 23 Nisan 1920 tarihinde başladığı Millî Hâkimiyet Mücadelesi tam anlamı ile kanunlaşmış, esasları belirlenmiştir

Püf Noktalar

Kısa Kısa

Doğru - Yanlış Testleri

Aşağıdaki ifadeleri doğru-yanlış şeklinde doldurun. Hatalı bildiğiniz konu başlıklarını tekrar gözden geçirin.

(   ) "Halifenin Batılı devletlerle ilişkilere karşı olması" halifeliğin kaldırılmasının nedenlerinden biridir.
(   ) "Vali ve kaymakam olacak kişilerin sınava tabi tutulması" TBMM Hükümeti?nin, işgal sırasında ve sonrasında yaptığı idari düzenlemelerden biridir.
(   ) "Hilafetin kaldırılması" 3 Mart 1924 tarihinde TBMM tarafından kabul edilen düzenlemelerden biridir.
Y Y D

Boşluk Doldurma

Aşağıdaki ifadelerdeki boşlukları doldurun. Hatalı olduğunuz konu başlıklarını tekrar gözden geçirin.

1) Kütahya-Altıntaş Savaşları sırasında 15-21 Temmuz 1921 tarihleri arasında Ankara'da Mustafa Kemal Paşa'nın açılışını yaptığı Milli Mücadele sırasında eğitim alanında politika belirlemek üzere Ankara'da gerçekleştirilen girişim ...........dır
2) Türkiye Büyük Millet Meclisi .............. seferberliği kaldırmıştır?
3) Yeni Türk Devleti fiilen .............. kurulmuştur?
4) Saltanatın kaldırılması teklifinin meclise sunan milletvekili ...........dır
5) Saltanat kaldırıldıktan sonra TBMM?nin halifeye biat etmesi gerektiğini ve Meclis?in halifenin Meclis?i olduğunu savunanların görüşlerini içeren kitap ...........dır
6) Mustafa Kemal Paşa?ya Mudanya Mütarekesi?nden sonra barış görüşmelerine TBMM Hükümeti?yle birlikte gidilmesi için telgraf gönderen Osmanlı Devlet adamı ...........dır
7) Atatürk döneminde Türkiye dahilindeki bütün okulların Maarif Vekâletine bağlanmasına yönelik yapılan inkılâp ...........dır
8) Türk Kurtuluş Savaşı?ndan hemen sonra daha barış yapılmadan on yedi dönem askerin terhis edilmesinin nedeni ...........dır
9) Milli Mücadele?nin başarıya ulaşmasından hemen sonra ordu birliklerinin terhis edilmesinin en önemli nedeni ...........dır
10) Türkiye?nin II. Dünya Savaşı?na girmesi konusunda, 30-31 Ocak 1943 tarihinde İsmet İnönü ve Winston Churchill arasında gerçekleştirilen görüşme ...........dır
11) 1 Kasım 1922?de Saltanatı kaldırma kararı alan TBMM, İstanbul?daki hükümet biçimini ..............n itibaren yok saymıştır?
12) Cumhuriyet?in ilk yıllarında yapılan eğitim hamlesindeki hedeflerin başında gelen konu ...........dır
13) Saltanatın, hilafetten ayrılarak kaldırılmasına karşı çıkıldığı ve meclisin halifenin meclisi olduğu düşüncesinin savunulduğu eser ...........dır
14) Tevhid-i Tedrisat Kanunu?nun yapılma gerekçesi ...........dır
15) Ahmet Tevfik Paşa?nın Lozan Konferansına beraber gitmek için TBMM?de müracaatının sebebi ...........dır
16) Türkiye?de hilafetin lağvedildiği tarih ...........dır
17) Milli Mücadele devam ederken Ankara?da toplanan Maarif Kongresi?nin konusu ...........dır
18) Cumhuriyetin ilanında acele edildiğine, iyice tartışılmadan, Anayasa?daki ilgili hükümler düzeltilmeden gündeme sokulduğuna dair eleştirilerle dolu mülakatı 1 Kasım 1923 tarihinde Vatan ve Tasvir-i Efkar Gazetelerinde yayımlanan ve Meclisin ülke çapında tanınan simalarından olan vekil ...........dır
19) Saltanat .............. kaldırılmıştır?
20) Ankara .............. resmen başkent olmuştur?
21) Son halife ...........dır
1) Maarif Kongresi  2) 1 Kasım 1923 3) 23 Nisan 1920  4) Rıza Nur 5) Hilafet-i İslamiye ve Büyük Millet Meclisi  6) Tevfik Paşa  7) Tevhid-i Tedrisat Kanunu?nun kabulü  8) Yeni işgücü yaratarak üretim artışının sağlanması 9) Üretim için insan gücüne ihtiyaç duyulması  10) Adana Görüşmesi  11) 16 Mart 1920  12) Kız çocuklarının okutulması  13) Hilafet-i Islâmiye ve Büyük Millet Meclisi 14) Milletin fikri ve hissi birliğini temin etmek  15) Milletin gözünde meşruluğunu yitiren Saltanat makamı ve İstanbul hükûmetini sürece dahil ederek ömrünü uzatmak  16) 3 Mart 1924  17) Eğitim alanında yapılması gereken atılımlar  18) Rauf (Orbay) Bey  19) 1 Kasım 1922  20) 13 Ekim 1923  21)  Abdülmecit Efendi 

Kaynak: www.onlinefotokopi.com

#-

Ünite İle İlgili Çıkmış Sorular

1. Saltanat kaldırıldıktan sonra TBMM?nin halifeye biat etmesi gerektiğini ve Meclis?in halifenin Meclis?i olduğunu savunanların görüşlerini içeren kitap aşağıdakilerden hangisidir?

  A) Hilafet ve Milli Hâkimiyet

  B) Hilafet-i İslamiye ve Büyük Millet Meclisi

  C) İzmir Mülakatlarında Hilafet Meselesi

  D) Hâkimiyet-i Milliye ve Hilafet-i İslamiye

  E) TBMM?nin Mahiyeti

Çözümü: Bahsedilen Türkiye Büyük Millet Meclisinin halifeye biat etmesi düşüncesini seslendirenler halifeyi mevcut hâlde saltanat sıfatına sahip olmadan devletin başkanı ve sahibi sayıyorlardı. Yayımladıkları Hilafet-i İslamiye ve Büyük Millet Meclisi başlıklı bir kitapçıkla saltanatın hilafetten ayrılarak kaldırılmasından halkın tereddüte düştüğünü, hâlbuki hilafetin hükümet demek olduğunu iddia etmişlerdi. Hilafetin haklarını hiç kimsenin ve hiçbir meclisin kısıtlayamayacağını dolayısıyla meclisin halifenin meclisi olduğunu savunuyorlardı. Buna mukabil konuya açıklık getirmek üzere hilafetin asıl bu düzenleme ile gerçek yerini bulduğunu savunan 30 kadar makaleden oluşan Hilafet ve millî Hâkimiyet adlı derleme bir kitap neşredilmiştir.

2015 Ara Sınav Doğru Cevap: B



2. Aşağıdakilerden hangisi Milli Mücadele?nin sona ermesinden hemen sonra iş gücünün artırılması için alınan ilk önlemlerden biridir?

  A) Milli Korunma Kanunu?nun çıkarılması

  B) Bir bölüm askerin terhis edilmesi

  C) Grevin yasaklanması

  D) Köylülere devlet işletmelerinde çalışma zorunluluğunun getirilmesi

  E) Memurların hafta sonu tatilinin geçici bir süre için kaldırılması

Çözümü: Nitekim iş gücünü artırmak için ekim ve hasat zamanlarında ağır cezaya mahkûm olanların dışındaki bütün hükümlülerden yararlanma yoluna gidilmiştir. Üretime ayrılacak gücü bir an evvel arttırmak mecburiyeti, hükümeti askerlerden de yararlanmaya sevk etmiştir. Üretim ihtiyacına bağlı olarak, uygulama sonraki dönemde de devam ettirilmiştir. Barış zamanında askerlere bulundukları yerin ziraat kuruluşları tarafından yeni ziraat usullerinin uygulamalı olarak öğretilmesi kararlaştırılmıştır. Askerî birliğin olduğu yerde zirai müessese yoksa millî Savunma Bakanlığının talebi üzerine İktisat Bakanlığı geçici olarak fen memurları ve ziraat aletlerini temin etmekle görevlendirilmiştir.

2015 Ara Sınav Doğru Cevap: B



3. Mustafa Kemal Paşa?ya Mudanya Mütarekesi?nden sonra barış görüşmelerine TBMM Hükümeti?yle birlikte gidilmesi için telgraf gönderen Osmanlı Devlet adamı aşağıdakilerden hangisidir?

  A) Abdülmecit Efendi

  B) Salih Paşa

  C) Tevfik Paşa

  D) Ahmet İzzet Paşa

  E) Ali Rıza Paşa

Çözümü: Mudanya Mütarekesi?nin imzalanmasının ardından girişilen barış konferansı hazırlıkları esnasında mevcut devlet yapısını; saltanat ve hilafet makamlarının durumunun bir an önce netleştirilmesi zaruretini ortaya çıkaran gelişmeler yaşanmıştı. Sadrazam Tevfik Paşa?nm barış görüşmelerine birlikte gitme çağrısını içeren telgrafları TBMM?de İstanbul yönetimi aleyhindeki tepkileri alevlendirmiştir.

TBMM Başkam Mustafa Kemal Paşa?ya gönderdiği 17 Ekim 1922 tarihli telgrafında Tevfik Paşa son başarılardan sonra İstanbul ile Ankara arasındaki anlaşmazlık ve ayrılığın giderildiğini, yakında Avrupa?da toplanacak barış konferansına her iki tarafta çağrılacağından, milletin iyiliğine yönelik konuları önceden görüşüp anlaşmak üzere güvendiği bir şahsı İstanbul?a göndermesi çağrısında bulunmuştur.

2015 Ara Sınav Doğru Cevap: C



4. Milli Mücadele sırasında eğitim alanında politika belirlemek üzere Ankara?da gerçekleştirilen girişim aşağıdakilerden hangisidir?

  A) Kültür Şurası

  B) Muallimler Kongresi

  C) Eğitim Şurası

  D) Maarif Kongresi

  E) Tevhid-i Tedrisat Kongresi

Çözümü: Maarif Kongresi: KütahyaAltıntaş Savaşları sırasında 15-21 Temmuz 1921 tarihleri arasında Ankara?da Mustafa Kemal Paşa?nın açılışını yaptığı kongrede ülke eğitimcileri görüş ve önerilerini devlet yöneticileri ile paylaşmışlardır.

2016 Tek Ders Doğru Cevap: D



5. Atatürk döneminde Türkiye dahilindeki bütün okulların Maarif Vekâletine bağlanmasına yönelik yapılan inkılâp aşağıdakilerden hangisidir?

  A) Maarif-i Umumiye Nizamnamesinin yayınlanması

  B) Tevhid-i Tedrisat Kanunu?nun kabulü

  C) Yeni Türk Harflerinin kabulü

  D) Medeni Kanun?un kabulü

  E) Güneş Dil Teorisi

Çözümü: Kanun Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Vekâletinin kaldırılarak, savaş ve barışta ordunun emir ve komutasını cumhurbaşkanına Vekâleten yürütecek bir başkanlığın kurulmasını, reisin vazifesinde müstakil olmasını da karara bağlamaktaydı. 430 numaralı Tevhid-i Tedrisat Kanununun gerekçesi milletin fikrî ve hissî birliğini temin etmektir. Bunun için Türkiye dâhilindeki bütün okulların Maarif Vekaletine bağlanması karara bağlanıyordu. Bakanlık yüksek diyanet uzmanların yetiştirmek için üniversitede bir İlahiyat Fakültesi tesis etmenin yanı sıra imam ve hatipler gibi dinî hizmetleri görecek memurların yetişmesi için ayrı okullar açacaktı.

2016 Tek Ders Doğru Cevap: B



6. Türk Kurtuluş Savaşı?ndan hemen sonra daha barış yapılmadan on yedi dönem askerin terhis edilmesinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

  A) Yeni işgücü yaratarak üretim artışının sağlanması

  B) Barışın sorunsuz olacağına inanılması

  C) Ordu teşkilatının ıslah edilmesi

  D) Komutanların milletvekili olmak için istifa etmesi

  E) itilaf devletlerinin barış için ordunun dağıtılmasını şart koşması

Çözümü: Senelerdir savaş meydanlarında canını, malını, geleceğini ortaya koyan Türkiye halkının her şeyden önce üretmek ihtiyacı içinde olduğunu görüyoruz. Askerî başarıların kalıcı olabilmesini iktisadi sahadaki başarılara bağlayan Cumhuriyet hükümeti, mevcut bütün imkânlarını üretimi artırmak için seferber etmek zorundaydı. Nitekim iş gücünü artırmak için ekim ve hasat zamanlarında ağır cezaya mahkûm olanların dışındaki bütün hükümlülerden yararlanma yoluna gidilmiştir. Üretime ayrılacak gücü bir an evvel arttırmak mecburiyeti, hükümeti askerlerden de yararlanmaya sevk etmiştir. Üretim ihtiyacına bağlı olarak, uygulama sonraki dönemde de devam ettirilmiştir. Barış zamanında askerlere bulundukları yerin ziraat kuruluşları tarafından yeni ziraat usullerinin uygulamalı olarak öğretilmesi kararlaştırılmıştır. Askerî birliğin olduğu yerde zirai müessese yoksa millî Savunma Bakanlığının talebi üzerine İktisat Bakanlığı geçici olarak fen memurları ve ziraat aletlerini temin etmekle görevlendirilmiştir.

Nitekim 11 Ekim 1922 tarihinde Mudanya Mütarekesi?nin imzalanmasının hemen akabinde orduda en yaşlı askerlerden başlayarak 17 dönem askerin terhisi söz konusu olmuştur. 1881-1898 doğumlu erlerin terhisi Lozan konferansı günlerinde dahi sürdürülmüştür. Batı Cephesi?nin bu şekilde askerî gücünün zayıflatılması I. ve II. ordu komutanlarınca olumlu karşılanmamış olsa da hükümet bu uygulamaya ısrarla devam etmiştir.

2017 Ara Sınav Doğru Cevap: A



7. Sultan Vahdettin?den sonra halifeliğe seçilen son Osmanlı hanedan mensubu kimdir?

  A) Seyyid Bey

  B) Ömer Faruk Efendi

  C) V. Mehmet Reşad

  D) Abdülaziz Bey

  E) Abdülmecid Efendi

Çözümü: 18 Kasım 1922 tarihli toplantının beşinci celsesinde hükümet halife Vahideddin Efendi?nin Ingilizlere sığınarak İstanbul?dan ayrıldığını bildirmiştir. Meclis, Şer?iye?

Vekili Vehbi Efendi?nin bir fetvası ile ?hilafetten bilfiil feragat etmekle şer?an münhali? (tahttan indirilmiş) olduğuna? karar vermiştir. Yeni halife için yapılan seçimde 163 milletvekili oy kullanmış, Abdülmecid Efendi 148 oyla halife seçilmiştir. Meclis?te mevcut anlayışların dikkat çekici bir göstergesi olmak üzere Meclisin Halife?ye bağlılık arz etmesi hususunda hararetli tartışmalar yapılmış ve 15 kişilik bir TBMM heyeti 24 Kasım 1922?de yeni halife tarafından kabul edilmiştir.

2017 Ara Sınav Doğru Cevap: E



8. Mustafa Kemal Paşa Cumhuriyetin ilk yıllarında, istiklal Mahkemesinde yargılanarak beraat eden gazetecilerle görüşerek fikir birliği oluşturmuş, ardından İzmir'de düzenlenen harp oyunları tatbikatına katılarak buradaki paşalarla görüş alışverişinde bulunmuş ve Ankara'da üniversite rektör ve dekanlarından oluşan heyeti kabul ederek kamuoyu oluşturmaya çalışmıştır. Mustafa Kemal Paşa'nın bu girişimleri aşağıdaki inkılaplardan hangisini gerçekleştirmek için yapılmıştır?

  A) Medeni Kanunun kabulü

  B) Halifeliğin kaldırılması

  C) Saltanatın kaldırılması

  D) Latin harflerinin kabulü

  E) Tekke ve zaviyelerin kapatılması

Çözümü: Kamuoyu oluşturma çalışmasının son ayağını üniversite oluşturmaktaydı. Nitekim üniversitenin problemlerini aktarmak üzere Ankara?ya hükümetle görüşmeye giden rektör ve dekanlardan oluşan heyeti İsmet Paşa, İzmir?e Mustafa Kemal Paşa?nın yanına götürmüştür. Burada yapılan görüşmelerde çeşitli konulardaki görüş alışverişi Cumhurbaşkanının halifeliği kaldırmak hususunda ?geç bile kalmışız? kanısına varmasıyla neticelenmiştir.

2017 Dönem Sonu Doğru Cevap: B



9. Milli Mücadele?nin başarıya ulaşmasından hemen sonra ordu birliklerinin terhis edilmesinin en önemli nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

  A) Uzun süredir savaşan askerlerin yorgun olması

  B) TBMM Hükümeti ile İtilaf devletleri arasında sürdürülen ateşkes görüşmelerinde bu yönde bir karar alınması

  C) Tehlikenin sona ermesi

  D) Üretim için insan gücüne ihtiyaç duyulması

  E) Komutanların yeni askerlere ihtiyaç duyması

Çözümü: 1 Ekim 1922’deki Mudanya Mütarekesi’nin imzalanmasından hemen sonra alınan ve uygulanan karar öncelikle ordu komutanları arasında eleştirilmiştir. Ordu yönetimi kendince haklıdır. Zira daha barış anlaşması imzalanmamıştır. Bu görüşmelerde hakların savunulması bakımından bir zaaf teşkil edebilecektir. Nitekim konferans uzlaşmaya kolay varamamıştır. Ancak diğer taraftan toplum son on yılını savaşla geçirmiş, dolayısıyla maddi varlığının neredeyse sonuna gelmiştir. Balkan ve Birinci Dünya Savaşlarının ekonomik, sosyal ve insani yıkımlarının faturaları ağır olmuştur. İstiklal Harbi sürecinde de işgal kuvvetleri bilhassa geri çekilirken hem şehirleri hem de tarlalardaki ürünleri yakarak tahrip etmişlerdi. Büyük taarruzu gerçekleştirmek için milletin elindeki maddi değerin son kırıntılarını toplanarak bir yılda hazırlık yapılmıştır. İzmir’e giren Türk süvarileri atlarını halka dağıtmışlardır. Çünkü besleyebilecek şartlar ortadan kalkmıştır. Atlara verilecek arpa kalmamıştır. Tarlalar yakılmış, evler yıkılmıştır. Köylü ekecek tohumluk buğday bulamamaktadır. Hükümetin ilk işi bu ihtiyaçları karşılamak olmuştur. Savaşa devam etmek ordu beslemeye bağlıdır. Bunun için ise elde malzeme ve ürün yoktur. Hükümet dış politikası için önemli bir zaaf teşkil etmesine karşın daha barış imzalamadan böyle bir uygulama yapmaya mecbur kalmıştır.

2013 Ara Sınav Doğru Cevap: D



10. Aşağıdakilerden hangisi, Cumhuriyet?in ilk yıllarında ulaşım alanında görülen temel gelişmelerden biridir?

  A) Yabancı uzmanlardan komisyonlar oluşturulması

  B) Denizcilik alanında yabancı yatırımcılara geniş ayrıcalıklar tanınması

  C) Demiryolu yapımına önem verilmesi

  D) Karayolu taşımacılığının ön plana çıkarılması

  E) Yabancı sermayenin büyük yatırımlar yapması

Çözümü: Demiryolu ile ulaşıma büyük önem veren Cumhuriyet hükümetleri hat uzunluğu ve sayısını artırmanın yanında önemli oranda millîleştirme faaliyeti gerçekleştirmiştir. Osmanlı Devleti?nden devralınan demiryolu ulaşımında 1923 yılı itibarıyla hat uzunluğu 3.756 km, tren kilometresi 1.427.000 km idi. 1938 yılına gelindiğinde ise 7.148 km hat uzunluğuna karşın tren kilometresi 15.598.000 km olmuştur. On iki yıllık savaş döneminin yıkımlarına karşın on beş yılda ortaya konulan Yüzde 100?lük artış dikkate değer bir gelişmeyi işaret etmektedir.

2013 Ara Sınav Doğru Cevap: C



11. Halife Abdülmecit Efendi ile ilgili aşağıdaki gelişmelerden hangisi, hilafet makamının kaldırılmasını hızlandırmıştır?

  A) Bütçede kendisine ayrılan ödeneğin artırılmasını istemesi

  B) Yurt gezilerinde bulunması

  C) İngilizlerle yaptığı gizli görüşmelerin ortaya çıkması

  D) Ankara?nın başkent olmasını kabul etmemesi

  E) Basına Cumhuriyet aleyhine demeç vermesi

Çözümü: Hilafet makamının Osmanlı Devleti’nin dış politikasında kullanımının genel olarak sömürgeci devletlerin teşviki ile olduğunu belirtmeliyiz. Hilafetin dünya Müslümanları arasındaki nüfuzunun Sultan Abdülmecid döneminde, Fransa’nın Afrika’daki sömürge edinme faaliyetleri sırasında kullanılmak istendiği görülmüştür. II. Abdülhamid’in ilk yıllarında İngiltere’nin Rusya’yı Afganistan üzerinden sıkıştırmak istemesiyle yeniden gündeme gelmiştir. II.Abdülhamid daha sonra bu makamı iç ve dış politikasının özel bir silahı olarak kullanmıştır. Son olarak Birinci Dünya Savaşı sırasında Almanya’nın sömürgelerde yaşayan Müslümanları Rusya ve İngiltere’ye karşı isyan ettirmek düşünceleri ile siyaset sahnesine çıkarılmıştı. Bununla birlikte İngiltere hilafet makamının dünya Müslümanları arasındaki etkisini gördüğünde aleyhinde tavır alarak bu gücü ortaya çıkmadan bastırmaya çalışmıştır. Mustafa Kemal Paşa, hilafet makamı tarihî ve dinî bir hatıra olarak muhafaza edilebilir derken halifelik makamının siyasetle uğraşmamasını, etrafının kışkırtmaları ile siyaset sahnesine çıkmamasını şart olarak ortaya koymuştu. Cumhuriyetin ilanından sonra muhalefet safındaki siyasilerin halifenin etrafında toplanmaları, halifenin Cumhurbaşkanlığı tahsisatından fazlasını istemesi ve saltanatı unutmadığını düşündüren tavırlar sergilemesi cumhuriyet karşıtları için bir muhalefet merkezi olacağı endişesini güçlendirmiştir. Esasen devlet ve hâkimiyet anlayışında bu ve benzeri eski devlet kurumlarına yer vermeyen Mustafa Kemal Paşa, geleneksel toplum yapısı ve anlayışı içerisinde cumhuriyeti tehdit edebilme kapasitesine sahip olarak gördüğü Hilafet makamının kaldırmak için ortaya çıkan vesileleri değerlendirmek istemiştir. Bu aşamada hilafet konusunda en etkili devlet olan İngiltere’nin etkili adamlarının mektup göndererek sürece dahil olmaları, saydığımız bütün endişelerin üzerine bir de iç işlerimize müdahale mahiyetini almıştır. Dünya üzerinde en fazla Müslüman nüfusa sahip devlet sıfatıyla bu tür müdahaleler yapma potansiyeline sahip olduğu tarihte çokça görüldüğü için de kabul edilemez bularak vesileyi ortadan kaldırmak yoluna gitmiş olmalıdır

2013 Ara Sınav Doğru Cevap: A



12. Milli Mücadele sırasında eğitim alanında politika belirlemek üzere Ankara?da gerçekleştirilen girişim aşağıdakilerden hangisidir?

  A) Eğitim Şurası

  B) Tevhid-i Tedrisat Kongresi

  C) Muallimler Kongresi

  D) Kültür Şurası

  E) Maarif Kongresi

Çözümü: Maarif Kongresi: KütahyaAltıntaş Savaşları sırasında 15-21 Temmuz 1921 tarihleri arasında Ankara?da Mustafa Kemal Paşa?nın açılışını yaptığı kongrede ülke eğitimcileri görüş ve önerilerini devlet yöneticileri ile paylaşmışlardır.

2013 Ara Sınav Doğru Cevap: E



13. Atatürk döneminde Türkiye dahilindeki bütün okulların Maarif Vekâletine bağlanmasına yönelik yapılan inkılâp aşağıdakilerden hangisidir?

  A) Tevhid-i Tedrisat Kanunu?nun kabulü

  B) Yeni Türk Harflerinin kabulü

  C) Maarif-i Umumiye Nizamnamesinin yayınlanması

  D) Medeni Kanun?un kabulü

  E) Güneş Dil Teorisi

Çözümü: Kanun Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Vekâletinin kaldırılarak, savaş ve barışta ordunun emir ve komutasını cumhurbaşkanına Vekâleten yürütecek bir başkanlığın kurulmasını, reisin vazifesinde müstakil olmasını da karara bağlamaktaydı. 430 numaralı Tevhid-i Tedrisat Kanununun gerekçesi milletin fikrî ve hissî birliğini temin etmektir. Bunun için Türkiye dâhilindeki bütün okulların Maarif Vekaletine bağlanması karara bağlanıyordu. Bakanlık yüksek diyanet uzmanların yetiştirmek için üniversitede bir İlahiyat Fakültesi tesis etmenin yanı sıra imam ve hatipler gibi dinî hizmetleri görecek memurların yetişmesi için ayrı okullar açacaktı.

2014 Ara Sınav Doğru Cevap: A



14. Milli Mücadele?nin başarıya ulaşmasından hemen sonra ordu birliklerinin terhis edilmesinin en önemli nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

  A) Uzun süredir savaşan askerlerin yorgun olması

  B) TBMM Hükümeti ile İtilaf devletleri arasında sürdürülen ateşkes görüşmelerinde bu yönde bir karar alınması

  C) Üretim için insan gücüne ihtiyaç duyulması

  D) Tehlikenin sona ermesi

  E) Komutanların yeni askerlere ihtiyaç duyması

Çözümü: 1 Ekim 1922’deki Mudanya Mütarekesi’nin imzalanmasından hemen sonra alınan ve uygulanan karar öncelikle ordu komutanları arasında eleştirilmiştir. Ordu yönetimi kendince haklıdır. Zira daha barış anlaşması imzalanmamıştır. Bu görüşmelerde hakların savunulması bakımından bir zaaf teşkil edebilecektir. Nitekim konferans uzlaşmaya kolay varamamıştır. Ancak diğer taraftan toplum son on yılını savaşla geçirmiş, dolayısıyla maddi varlığının neredeyse sonuna gelmiştir. Balkan ve Birinci Dünya Savaşlarının ekonomik, sosyal ve insani yıkımlarının faturaları ağır olmuştur. İstiklal Harbi sürecinde de işgal kuvvetleri bilhassa geri çekilirken hem şehirleri hem de tarlalardaki ürünleri yakarak tahrip etmişlerdi. Büyük taarruzu gerçekleştirmek için milletin elindeki maddi değerin son kırıntılarını toplanarak bir yılda hazırlık yapılmıştır. İzmir’e giren Türk süvarileri atlarını halka dağıtmışlardır. Çünkü besleyebilecek şartlar ortadan kalkmıştır. Atlara verilecek arpa kalmamıştır. Tarlalar yakılmış, evler yıkılmıştır. Köylü ekecek tohumluk buğday bulamamaktadır. Hükümetin ilk işi bu ihtiyaçları karşılamak olmuştur. Savaşa devam etmek ordu beslemeye bağlıdır. Bunun için ise elde malzeme ve ürün yoktur. Hükümet dış politikası için önemli bir zaaf teşkil etmesine karşın daha barış imzalamadan böyle bir uygulama yapmaya mecbur kalmıştır.

2014 Ara Sınav Doğru Cevap: C



15. Halife Abdülmecit Efendi ile ilgili aşağıdaki gelişmelerden hangisi hilafet makamının kaldırılmasını hızlandırmıştır?

  A) Yurt gezilerinde bulunması

  B) Bütçede kendisine ayrılan ödeneğin artırılmasını istemesi

  C) İngilizlerle yaptığı gizli görüşmelerin ortaya çıkması

  D) Ankara?nın başkent olmasını kabul etmemesi

  E) Basına Cumhuriyet aleyhine demeç vermesi

Çözümü: Hilafet makamının Osmanlı Devleti’nin dış politikasında kullanımının genel olarak sömürgeci devletlerin teşviki ile olduğunu belirtmeliyiz. Hilafetin dünya Müslümanları arasındaki nüfuzunun Sultan Abdülmecid döneminde, Fransa’nın Afrika’daki sömürge edinme faaliyetleri sırasında kullanılmak istendiği görülmüştür. II. Abdülhamid’in ilk yıllarında İngiltere’nin Rusya’yı Afganistan üzerinden sıkıştırmak istemesiyle yeniden gündeme gelmiştir. II.Abdülhamid daha sonra bu makamı iç ve dış politikasının özel bir silahı olarak kullanmıştır. Son olarak Birinci Dünya Savaşı sırasında Almanya’nın sömürgelerde yaşayan Müslümanları Rusya ve İngiltere’ye karşı isyan ettirmek düşünceleri ile siyaset sahnesine çıkarılmıştı. Bununla birlikte İngiltere hilafet makamının dünya Müslümanları arasındaki etkisini gördüğünde aleyhinde tavır alarak bu gücü ortaya çıkmadan bastırmaya çalışmıştır. Mustafa Kemal Paşa, hilafet makamı tarihî ve dinî bir hatıra olarak muhafaza edilebilir derken halifelik makamının siyasetle uğraşmamasını, etrafının kışkırtmaları ile siyaset sahnesine çıkmamasını şart olarak ortaya koymuştu. Cumhuriyetin ilanından sonra muhalefet safındaki siyasilerin halifenin etrafında toplanmaları, halifenin Cumhurbaşkanlığı tahsisatından fazlasını istemesi ve saltanatı unutmadığını düşündüren tavırlar sergilemesi cumhuriyet karşıtları için bir muhalefet merkezi olacağı endişesini güçlendirmiştir. Esasen devlet ve hâkimiyet anlayışında bu ve benzeri eski devlet kurumlarına yer vermeyen Mustafa Kemal Paşa, geleneksel toplum yapısı ve anlayışı içerisinde cumhuriyeti tehdit edebilme kapasitesine sahip olarak gördüğü Hilafet makamının kaldırmak için ortaya çıkan vesileleri değerlendirmek istemiştir. Bu aşamada hilafet konusunda en etkili devlet olan İngiltere’nin etkili adamlarının mektup göndererek sürece dahil olmaları, saydığımız bütün endişelerin üzerine bir de iç işlerimize müdahale mahiyetini almıştır. Dünya üzerinde en fazla Müslüman nüfusa sahip devlet sıfatıyla bu tür müdahaleler yapma potansiyeline sahip olduğu tarihte çokça görüldüğü için de kabul edilemez bularak vesileyi ortadan kaldırmak yoluna gitmiş olmalıdır

2014 Ara Sınav Doğru Cevap: B



Ders Analizi

Son 5 yılda çıkmış soruların ünitelere göre analizi

Ara Sınav Üniteleri

1.Ünite Yeniden Yapılanma Dönemi 28 soru (27 Tanesi çözümlü)

2.Ünite Türkiye Cumhuriyeti'nde Temel Politikaların Ortaya Çıkışı (1923-1938 Dönemi) 21 soru (21 Tanesi çözümlü)

3.Ünite Atatürk İlkeleri ve Atatürk Döneminde Dil-Tarih ve Kültür Alanındaki Çahşmalar 52 soru (41 Tanesi çözümlü)

4.Ünite Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası ve Uygulama Esasları 38 soru (33 Tanesi çözümlü)

Dönem Sonu Sınavı Üniteleri

5.Ünite 1938'den 2002'ye Ekonomik Gelişmeler 23 soru (19 Tanesi çözümlü)

6.Ünite Türk Dış Politikasında (1938-2002) Dönemi 39 soru (32 Tanesi çözümlü)

7.Ünite Atatürk'ten Sonra Türkiye 36 soru (31 Tanesi çözümlü)

8.Ünite 1938'den Günümüze Sosyal, Kültürel ve Sanatsal Değişme ve Gelişmeler 19 soru (15 Tanesi çözümlü)

Tebrikler. 1. Üniteyi tamamladınız..

Buradaki bilgilerin tümü onlinefotokopi.com TEKKAYNAK ders çalışma kitapçıklarından alıntıdır.

Bu üniteye ait diğer çıkmış sorular ile diğer ünitelerine ait kaynakları ve deneme sınavlarını, Sınav öncesi pratik bilgileri , Doğru Yanlış ve Boşluk Doldurma Testlerini, Çözümlü Sorularıwww.onlinefotokopi.com sitesinden temin edebilirsiniz. onlinefotokopi olarak tüm sınavlarınızda başarılar dileriz.

önceki ders <<-- ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ I  sonraki ders -->> TÜRK DİLİ I